کارکرد جمله های مرکب در بوستان سعدی

افصح‌المتکلمین، سعدی شیرازی، از بزرگ‌ترین ارکان ادب پارسی است. بخشی از صیت و شهرت سعدی در گرو سعدی نامه یا همان بوستان است که از مثنوی های اخلاقی برجسته و باارزش حوزۀ زبان و ادب پارسی است. این کتاب بی مانند،زبان سخته و پیراسته ای دارد که نظر هر مخاطبی را به خود جلب می کند. این میزان از شایستگی در گرو ِشگردهای هنری و زبانی فراوانی است که شیخ اجل به کار بسته است. از ویژگی های دستوری آن، استفادۀ گسترده از جمله ها ی مرکب است. در جمله‌های مرکب، به جای نقش های دستوری مفرد، جملۀ پیرو به کار می رود. جمله های پیرو از لحاظ معنا از مفردات غنی‌ترند؛ زیرا وجود فعل در آنها موجب انتقال مفهوم، وجه، زمان و شخص به مخاطب می شود که افزونی توصیف گری و تحرک و پویایی کلام را در پی دارد. در این پژوهش که کاملاً جنبۀ آماری دارد، 1100 بیت از بوستان را به عنوان جامعۀ آماری از متن برگزیده و از دیدگاه «کارکردهای جمله های مرکب» بررسی کرده‌ایم. مبانی نظری و تعاریف اصطلاحات را از دستور زبان فارسی، تالیف دکتر حسن انوری و دکتر حسن احمدی گیوی، برگرفته‌ایم. بر اساس مهم‌ترین نتایج به‌دست‌آمده، در بوستان کاربرد جمله های مرکب به مراتب بیش از جمله‌های ساده است؛از میان آنها، جمله هایی که از پایه و یک پیرو ساخته شده اند، بسامد بیشتری دارند که معمولاً هر کدام در یک مصراع به کار می روند؛ در بیشتر جمله های مرکب، پایه بر پیرو مقدم شده است؛ جمله های پیرو بیشتر در نقش غیراصلی به کار رفته است.