واکاوی ساختاری و زیباشناختی نفثه‌المصدور

ساختارگرایی، مطالعه دقیق یک اثر و کشف چارچوب حاکم بر آن است که هدف از آن، یافتن واحدهای یک اثر و کشف ارتباط بین آن‌هاست. ساختارگرایان تمام پدیده‌ها و رخدادهای عالم را دارای ساختارهای مشخص‌ می‌دانند و بر همین اساس به بررسی این ساختارها و اجزای تشکیل‌دهنده آن‌ها و ارتباط این اجزاء با یکدیگر‌ می‌پردازند. در ادبیات، ساختارگرایی عبارت از تحقیق در ساختارهای آثار ادبی و شناخت انواع این آثار است. این تحقیق هم درباره ادبیات به عنوان یک کل و هم یک نوع ادبی و سرانجام یک اثر ادبی‌ می‌تواند باشد. امروزه با گسترش مباحث جدید ادبی و انطباق علمی آن با متون کهن و جدید، کشف روابط اجزاء، عناصر و تحلیل ساختارگرایانه یک اثر ادبی بر اهمیت آن افزوده و تحلیل اندیشه‌های خالق آن را عینی‌تر و ملموس‌تر ساخته است. در زمره نمونه‌های منثور و در خور تعمّق متون دیریاب ادب فارسی، نفثه‌‌المصدور زیدری نسوی منشی دربار سلطان جلال‌‌الدین منکبرنی، آخرین پادشاه سلسله خوارزمشاهیان است. این کتاب سوای اهمیّت تاریخی به دلیل صحنه‌پردازی‌های دقیق مولف در باب حمله خانمان‌سوز مغول و شیوه روایی حوادث جانکاه آن که به شیوه نقل داستان‌های نوین ماننده است، اثری متفاوت و ارزشمند و از منظر عناصر متشکله یک داستان قابل‌تحلیل با الگوهای ساختارگرایی است. پژوهش حاضر درصدد است ضمن ترسیم ابعاد زیباشناختی و موسیقی سیّال نفثه‌المصدور به عنوان یک اثر متکلّف اما پرمعنا، به واکاوی ساختاری آن بپردازد.