استعاره مفهومی آیۀ نور در قرآن

بخشی از اعجاز قرآن به زیبایی‌‌های ادبی و هنری اختصاص دارد که از آغاز ظهور اسلام در ایران، منشا شکوفایی زبان و ادب فارسی شده است. بر اساس تعاریف پیشینیان، در درون استعاره به دلیل همانند کردن یا تشبیه، همواره مبالغه‌ای نهفته است که رمز زیبایی سخن و دلیلی منطقی بر تطبیق نداشتن کامل مستعارٌمنه با مستعارٌله است؛ ولی در ساحت مقدّس کلام الهی، با وجود اعجازهای لفظی و ادبی، خلاف واقعیت و کذب راه ندارد. استعاره بر مبنای نگرش معاصرجورج لیکاف و مارک جانسون و با رویکرد زبان‌‌‌شناسی شناختی، طرحی فراگیر و گسترده‌‌ می‌یابد که سطح دریافت و فهم مخاطبان قرآن را راجع به استعاره‌‌ها، خصوصاً آنها که مربوط به حوزه توحید و خداشناسی است، هموار خواهد کرد. از این رو، در این نوشتار به آیه 35 سوره نور که یکی از آیات بحث انگیز با ظرفیت تفسیرپذیری بالاست به عنوان یک کلان استعارْ مفهومی خواهیم نگریست که خرده‌استعاره‌‌هایی به تفسیر بهتر آن کمک خواهد کرد. در استعاره‌‌های مفهومی قرآن، خصوصاً آنها که مربوط به حوزۀ توحید و خداشناسی است، سازوکارهای به ظاهر زبانی و در قالب واژه‌‌ها، در جهت ترغیب و برانگیختن تفکر و اندیشۀ مخاطب هستند؛ از این رو، وجه اندیشگی غالب بر وجه زبانی است و شاید این مهم‌ترین دلیل در انتخاب اصطلاح استعارۀ مفهومی برای آیه نور باشد. با نگرگاه شناختیان که استعاره از حوزۀ بلاغت به گسترۀ زبان و تفکر و زندگی راه‌‌ می‌یابد و مفهومی کلی‌تر پیدا‌‌ می‌کند، پذیرش بسیاری از استعاره‌‌‌های قرآنی خردمندانه تر‌‌ می‌شود.