رویکردها و شیوه‌های دوره‌بندی در تاریخ ادبی

یکی از اساسی‌ترین اَعمال تاریخ‌نگاری، طبقه‌بندی اطّلاعات تاریخی در محور درزمانی است. چگونگی این طبقه‌بندی یا شیوه دوره‌بندی هم نگرش نظری مورّخ را به موضوع نشان می‌دهد و هم شکل و فرم عرضه تاریخ را معیّن می‌کند. با آن‌که دوره‌بندی در تاریخ ادبی نمی‌تواند جدا از دوره‌بندی تاریخ عمومی تلقّی شود، تعدّد ملاک‌ها و مقیاس‌های تحلیل در ادبیّات و وجود انواع مختلف ادبی، آن را پیچیده‌تر ساخته و شیوه‌های متفاوتی را در دوره‌بندی تاریخ ادبی میسّر نموده است. در مجموع، می‌توان دو رویکرد متفاوت را در دوره‌بندی تاریخ ادبی از هم بازشناخت؛ هرچند اغلب در تاریخ‌های ادبی این دو رویکرد با هم می‌آمیزند:1.رویکرد بیرونی (فرهنگی و اجتماعی) که به دوره‌بندی ادبی بر بنیاد عوامل بیرون از ادبیّات گرایش دارد. 2.رویکرد درونی (صورتگرایانه/ فرمالیستی) که تاریخ ادبی را صرفاً بر مبنای ویژگی‌های مشاهده‌پذیر مرتبط با ادبیّات دوره‌بندی می‌کند.دوره‌بندی در تاریخ ادبی می‌تواند به شیوه‌های متفاوتی صورت گیرد و بر ملاک‌های متفاوتی مبتنی باشد: مفاهیم گاهشمارانه قرن، دهه و سال؛ الگوهای زیستی/ اندام‌وار تکامل؛ نویسندگان و شاعران بزرگ؛ شعارهای ادبی یا ارزیابی‌های ادیبان هر عصر؛ رویدادها، مفاهیم و دوره‌های تاریخ عمومی و سیاسی؛ تناظر ادبیّات با هنر و اندیشه؛ شیوه‌های غالب در زبان؛ هنجارهای غالب ادبی. این شیوه‌ها درعمل با هم به کار می‌روند و هریک در روایت نوع خاصّی از تاریخ ادبی کارایی دارند.