برهم‏ کنش استعاره و مجاز در برآیند معنایی افعال دارای جزء وام‏ واژه‏ای در زبان فارسی

تغییرات معنایی واژه‏ ها بر پایۀ استعاره و مجاز در زبان، امری همواره در جریان و البته مورد توجه است. ازآنجاکه وام‏ واژه ‏ها بستر مساعدتری برای تغییرات معنایی دارند، نوشتۀ حاضر با التفات به آن دسته از افعال غیربسیط فارسی که حاوی وام‏ واژه‏ هستند، به بررسی نحوۀ تغییرات معنایی مجازی و استعاری وام ‏واژه ‏ها به‌مثابۀ جزء غیرفعلی و همکرد هم‌نشین آنها پرداخته است. شواهد زبانی، اغلب از فرهنگ لغات مخفی زبان فارسی (1400) استخراج و بر مبنای الگوی شناختی روئیز و گالرا (2011) تحلیل شده است. نتایج نشان داد در زبان فارسی گرچه مجاز می‏ تواند مستقلاً عامل تغییر معنایی فعل غیربسیط باشد، استعاره استقلال عمل ندارد و همیشه همراه با مجاز است. همچنین، مشخص شد فرآیندهای دخیل در تغییرات معنایی در فارسی به‌مراتب پیچیده‏ تر است. مجموعاً دوازده الگو دسته ‏بندی شد که هشت مورد آن منحصر به شواهد زبان فارسی بود. از این میان، سه الگو تنها بر پایۀ مجاز و سایر الگوها از برهم‏ کنش استعاره و مجاز حاصل آمده بود که عبارت است از: 1. گسترش مجازی دامنۀ حوزه؛ 2. کاهش مجازی دامنۀ حوزه؛ زنجیرۀ متوالی گسترش و کاهش دامنۀ حوزه؛ 3. گسترش مجازی حوزۀ مبدا استعاره و کاهش مجازی حوزۀ مقصد؛ 4. کاهش مجازی حوزۀ مبدا استعاره و گسترش مجازی حوزۀ مقصد؛ کاهش مجازی هر دو حوزۀ مبدا و مقصد استعاره؛ 5. تلفیق حوزۀ مقصد دو استعاره در یک حوزۀ مبدا و در نهایت زنجیرۀ استعاری با کاهش مجازی حوزۀ مبدا استعارۀ نخست. چهار الگوی دیگر منطبق با ساختارهای پیشنهادی روئیز و گالرا شامل گسترش مجازی حوزۀ مبدا استعاره، کاهش مجازی حوزۀ مبدا استعاره، کاهش مجازی حوزۀ مقصد استعاره و تلفیق یک استعاره در حوزۀ مبدا-مقصد استعاره دیگر است. از مجموع مشاهدات روئیز و گالرا در انگلیسی و نگارنده در فارسی، مجموعاً نوزده الگوی تغییر معنایی حاصل آمد که نشان می‏ دهد زبان بشری در کاربرد تعاملی استعاره و مجاز ظرفیت بیشتری دارد.

the interaction of metaphor and metonymy in the interpretation of persian complex verbs containing loanwords

metaphor and metonymy are applied routinely as ongoing linguistic phenomena in meaning extension. the present study, paying attention to persian complex verbs, i.e. compound and phrasal verbs containing loanwords, examined the metonymic and metaphoric meaning shifts of the loanwords in persian light verbs. evidence is mainly extracted from the persian dictionary of secret words and is analyzed based on the cognitive model proposed by ruiz de mendoza and galera-masegosa (2011). the results showed the independence of metonymic processes and the dependence of metaphors on the metonymic shifts. it was also found that the processes involved in persian are far more complicated. a total of twelve patterns were categorized, eight of which were unique to persian. among these, three patterns were based solely on metonymy and others were obtained from the interaction of metaphor and metonymy, namely: metonymic expansion of the metaphoric domain, metonymic reduction of the metaphoric domain, a successive chain of expansion and reduction of the domain, metonymic expansion of the source domain and metonymic reduction of the target domain, metonymic reduction of source domain and metonymic expansion of target domain, double reduction of source and target domain, metaphoric amalgams of two target domains in a single source domain, and metaphoric chain with metonymic reduction of the first source domain. the other four patterns corresponded to ones proposed by de mendoza and galera-masegosa (i.e. metaphoric expansion of source domain, metaphoric reduction of source domain, metaphoric reduction of target domain, and metaphoric amalgams). a total of nineteen patterns were obtained, which shows that human language has a high capability in the interaction of metaphor and metonymy.