هنرنمایی حافظ در عرصۀ گزینش صفت بلاغی بر پایۀ علم بدیع

صفت یکی از سازه های دستوری است که هم در محور هم نشینی (نحو) و هم در محور جانشینی (صَرف) تولید کننده‌ معناست. از آنجا که این عنصر دستوری می تواند در جایگاه های نحوی متعددی حضور داشته باشد، امکانات زبانیِ بیشتری را در اختیار گوینده قرار می دهد و از این ‌نظر سازه ای ارزشمند است. شاعر به‌مدد ظرفیت دستوری صفت، آن را در وجه ادبی نیز به‌کار می گیرد؛ چنانکه یکی از راه های آفرینش معنا و خلق تصاویر شگفت انگیز در شعر حافظ گزینش صفت است. او از صفت به‌عنوان ابزار تولید تصاویر بلاغی و معناشناختی، برای غنای زبانِ ادبی بهره می گیرد. اهمیّت صفت برای حافظ تا آنجاست که چندین‌بار در این مقوله واژه سازی کرده است: صوفی‌افکن، صنوبرخرام، عطرگردان، دیوانه نواز، صوفی سوز، معشوقه باز و ... . در این پژوهش به‌روش توصیفی‌تحلیلی کارکرد بلاغی صفت در غزلیات حافظ برپایۀ سنجه های علم بدیع بررسی شده است. رابطه‌ بلاغی و معنایی صفت با موصوف و دیگر اجزای جمله نشان می دهد که حافظ صفت را از سر تصادف یا برای پُرکردن خلاهای وزن و قافیه به‌کار نمی‌گیرد؛ بلکه برای آن ارزش بلاغی قائل است. حافظ به‌وسیلۀ صفت بلاغی در مقوله هایی مانند ایهام، پارادوکس، جناس و آرایه هایی کم‌کاربرد مانند اسلوب‌ حکیم، جمع، لف و نشر و مذهب ‌کلامی نیز تصویرآفرینی کرده است.

hafez’s artistic performance in using rhetorical adjectives based on literary devices

the adjective is one of the grammatical constructions that creates meaning both in the syntagmatic axis(syntax) and the paradigmatic axis (morphology). since this grammatical element can be presented in severalsyntactic positions, it provides more linguistic possibilities for the speaker, so it is a valuable structure. bymeans of the grammatical capacity of the adjective, the poet also uses it as a literary method. the selection ofadjectives is one of the ways of creating meaning and wonderful images in hafez's poetry. he uses adjectivesas a means of producing rhetorical and semantic images in order to enrich the literary language. the importanceof adjectives for hafez is to the extent that he has coined words in this category several times: sufi afkan(defeater of the sufi), senowbar khoram (pine-like strut), etr gardan (perfumer), divane navaz (madprotector), sufi souz (acrid of sufi), ma’shuqe-baz (amorist), etc. in this research, the rhetorical function ofthe adjectives in hafez's sonnets is studied using a descriptive-analytical method, based on the criteria ofliterary tools. the rhetorical and semantic relationship of the adjective with the described and other components of the sentence shows that hafez does not use the adjectives accidentally or merely to fill the gapsof meter and rhyme, but the adjective has a rhetorical value for him. hafez has also created images by meansof rhetorical adjectives in categories such as amphibology, paradox, and paronomasia and less frequently useddevices such as oslub-ol- hakim, addition, laff-o-nashr, and mazhabe kalami.