بررسی توازن آوایی غزلیات مثنوی جمشید و خورشید سلمان ساوجی

موسیقی از مهم‌ترین عوامل زیبایی و جذابیت شعر است. این مقوله ازطریق توازن آوایی به‌صورت کمی (وزن) و کیفی (توازن واجی) خود را نشان می‌دهد. سلمان ساوجی در غزلیات اندکی (47 غزل) که در ضمن مثنوی «جمشید و خورشید» سروده‌، به‌خوبی از عهده‌ آن برآمده ‌است. در این غزل‌ها بیشتر از اوزانی استفاده کرده است که حالت خیزابی و ضرب‌آهنگ دارند؛ افزون‌بر جامعه‌ آماری این پژوهش در بقیه‌ غزلیات دیوان نیز همین ویژگی موسیقایی وجود دارد. در بخش توازن آوایی کیفی نیز انواع تکرار را در غزلیات او می‌بینیم. سلمان ساوجی با تکرار انواع واکه‌ها و همخوان‌ها (مصوّت‌ها و صامت‌ها) جلوه‌ای خاص به موسیقی شعر خود داده‌ است. در این پژوهش انواع واکه‌های کوتاه و بلند، همخوان‌های آغازین، میانی و پایانی و تکرار همه‌ واژه را بررسی کرده‌ایم و مشخص شد که شاعر به‌خوبی و آگاهانه از این امکانات زبانی برای به اوج رساندن موسیقی شعر خود بهره برده ‌است. بیشترین بسامد در بخش واکه‌ها (مصوّت‌ها) مربوط‌به واکه‌های «ا و -ِ» و کمترین بسامد مربوط‌به واکه‌های «-ُ، -َ، او» می‌شود. در بخش همخوان‌ها (صامت‌ها) همخوان‌های «س، خ، ش» بسامد بیشتری دارند و همخوان‌های «پ، ع، غ، ن» کمتر تکرار شده‌اند. این پژوهش با روش تحلیلی توصیفی انجام شده ‌است؛ جامعه‌ آماریْ چهل و هفت غزل مثنوی «جمشید و خورشید» است. در آغاز، مباحث توازن آوایی در غزلیات شناسایی می‌شود و سپس با رسم نمودار و جدول به تحلیل و بررسی هرکدام پرداخته خواهد شد.

investigating the phonetic balance of salman savoji’s sonnets of jamshid and khorshid

music is one of the most significant factors in the beauty of poetry. this factor shows itself quantitatively (meter) and qualitatively (phonetic balance) using phonetic balance. salman savoji has achieved it well in his sonnets (47 sonnets) ashe composed masnavi-e jamshid va khorshid. in these sonnets, he mostly uses meters that have a manner of risingintonation and beat. in the section on qualitative phonetic balance, we can see various types of repetition in his sonnets.salman savoji has given a special effect to the music of his poetry using all kinds of vowels and consonants. in this study,we have examined different types of short and long vowels, initial, middle, and final consonants, and repetition of thewhole word. the highest frequency in the section of vowels is related to the vowels /a:/ and /e/, and the lowest frequencyto the vowels is allocated to /u/, /a/, and /u:/. in the consonant section, the consonants /s/, / x/, and /∫/ have the highestfrequency and the consonants /p/, /? /, /q/, and /n/ have been repeated less. this study has been conducted through theanalytical-descriptive method. the statistical population is forty-seven sonnets of masnavi-e jamshid va khorshid. first,the topics of phonetic balance in sonnets are identified, and then each of them will be analyzed by drawing graphs and tables.