هفت ‌قاپی، گونه‌ی ادبی نو یافته و شکل‌ های مختلف آن

انواع ادبی اگرچه در دامن چند گونه‌ برجسته مانند حماسی، غنایی و تعلیمی جمع می‌شوند، هریک تقسیمات جزئی ‌تر و گونه ‌های ظریف و دلپذیری دارند که این دانش ادبی را جذّاب می‌کند. همین فراوانی گونه‌ها، گاه به فراموشی و ناشناختگی برخی از انواع ادبی انجامیده است. یکی از این ‌گونه‌ها «هفت‌قاپی» و شکل‌های مختلف آن است که اینک در این مقاله به معرفی و تشریح نمونه‌های گوناگون آن پرداخته‌ایم. این مقاله که بر بنیان تحلیلی توصیفی و منبع‌پژوهی مستقیم استوار است، سرانجام دوازده گونه از این نوع ادبی را شناسایی و معرفی کرده است. نتایج نشان می‌دهد که شکل‌های مختلفی از «چهارقاپی» تا «دوازده قدم» در این نوع ادبی وجود دارد و قاپی چراغ از میان شکل‌های آن، برجستگی نمایانی دارد و قالب مدّنظر شاعران قاپی‌سرا، بیش از هر قالب دیگر، مسمّط مُخمّس بوده است. «قاپی‌سرایی» یکی از انواع کاربردی شعر فارسی به شمار می‌آید. کاربردی‌ترین وجه آن برای تشرف به محضر پیر یا امامزاده‌ای محترم بوده است. به‌گونه‌ای که ما در این تحقیق دریافتیم شاه‌چراغ یک اصطلاح احترام‌آمیز صوفیه است، نه یک نامگذاری عامیانه.چکیدهانواع ادبی اگرچه در دامن چندگونه‌ی برجسته نظیر حماسی، غنایی و تعلیمی جمع می‌شوند، هر یک دارای تقسیمات جزء‌تر و گونه‌های ظریف و دلپذیری هستند که این دانش ادبی را جذّاب می‌کند. همین فراوانی گونه‌ها، گاه به فراموشی و ناشناختگی برخی از انواع ادبی انجامیده است. یکی از این‌گونه‌ها «هفت‌قاپی» و شکل‌های مختلف آن است که اینک در این مقاله به معرفی و تشریح نمونه های گوناگون آن پرداخته‌ایم. این مقاله که بر بنیان تحلیلی – توصیفی و منبع‌پژوهی مستقیم استوار است، در نهایت دوازده گونه از این نوع ادبی را شناسایی و معرفی کرده است. نتایج نشان می‌دهد که شکل‌های مختلفی از چهارقاپی تا دوازده قدم در این نوع ادبی وجود دارد و قاپی چراغ از میان شکل‌های آن برجستگی نمایانی دارد و قالب موردنظر شاعران قاپی‌سرا، بیش از هر قالب دیگر، مسمّط مُخمّس بوده است. «قاپی سرایی» یکی از انواع کاربردی شعر فارسی به‌ شمار می‌آید. کاربردی ترین وجه آن برای تشرف به محضر پیر یا امام زاده ای محترم بوده است. به گونه ای که ما در این تحقیق دریافتیم شاه چراغ یک اصطلاح احترام آمیز صوفیه است، نه یک نامگذاری عامیانه.

haft qaapi, a new literary genre and its different forms

although different literary genres can be gathered into three known groups of epic, lyric, and allegory, eachcategory also has more specific divisions and subtle and pleasant types that make literature attractive. thisabundance of types has sometimes led to forgetting other genres. one of these genres is haft qaapi and itsdifferent forms, which we have introduced and explained its various aspects in this study. this research, whichis based on descriptive-analytical and direct reference researching methods, eventually found and introducedtwelve forms of this genre. the results show that different forms of this genre exist, from chaar qaapi todavaazdah qadam, and qaapi cheraq is prominent among its forms. in addition, musamat makhams is themost popular poetic form among the poets of this genre. qaapi soraayi is also one of the practical forms ofpersian poetry. the most practical aspect of it is to visit an old man. as we found in this research, shah cheragh is a respectful term for sufi, not a popular name.