رمزگان تولید معنا در قصة «سندباد بحری» برپایة تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف

برپایۀ رویکرد فرکلاف، متن‌های روایی می‌توانند در بازآفرینی ساختارهای فرهنگی، سیاسی و اجتماعی و تولید معنا سهم مهمی داشته باشند. قصه‌های هزار و یک شب نیز بافتی مبتنی بر تولید معنا در ساختار متن و فرامتن دارند. همچنین قصة سندباد بحری نمونه‌ای است که رابطة تغییرپذیر عمل گفتمان را پنهان کرده است. این پژوهش، قصة سندباد بحری را برپایة نظریة تحلیل انتقادی گفتمان فرکلاف در سه سطح توصیف، تفسیر و تبیین به‌روش توصیفی تحلیلی بررسی‌کرده و لایه‌های معنایی پنهان و آشکار متن قصه را کاویده است. دستاورد این پژوهش نشان می‌دهد در این قصه، در سطح توصیفْ بیشترِ فعل‌ها وجه خبری دارند و فعل‌های منفی به‌ندرت دیده می‌شوند؛ زیرا وجود فعل‌های مثبت و خبری، نمایان‌گر همه‌چیزدانی و حرکت راوی در بطن داستان است. همچنین گونه‌ای از اسم‌سازی در قالب «نام‌گزینی» رخ می‌نماید که دربردارندۀ ایدئولوژی پنهان مدّنظر راوی است و همگی آشکارکنندۀ ترس و نشان‌دهندۀ خارق‌العاده‌بودن ماجراهاست. در سطح تفسیر، این قصه بیانگر روح فردگراییِ اقتصادی در جامعه‌ای استبدادی است که بنیان‌های اشعریّت و استبداد، مانع از احساس وظیفۀ حکومت برای برقراری حداقل رفاه اقتصادی می‌شود و هیج راه اعتراضی به‌جز گلایه به درگاه خداوند باقی نمی‌گذارد. زاویة تبیین نیز نشان می‌دهد کارکرد ایدئولوژیک جبرگرایی با هدف پردازش و تولید معنا در قصه، از عنصر ترس بهره می‌برد که ابزار نابرابری قدرت در جامعۀ حاکم بر قصه و نیز نشانة تبرئۀ طبقۀ حاکم در جوامع سنّتی در برقراری عدالت اجتماعی است.

the mysteries of meaning production in the story of sindbad bahri based on fairclough’s critical discourse analysis

based on fairclough's approach, narrative texts can play an important role in recreating cultural, political,social, and meaning-producing structures. one thousand and one nights stories have a context based on theproduction of meaning in the structure of the text and hypertext. the story of the sindbad bahri is an exampleof what has hidden the changeable relation of the act of discourse. in this regard, this study examines the storyof sindbad bahri based on fairclough’s theory of critical discourse analysis in three levels of description,interpretation, and explanation using a descriptive-analytical method. it has explored the hidden and obviouslayers of meaning of the text of the story. the results of this study show that most of the verbs have a predicativeaspect and negative verbs are rarely seen because the existence of positive and predicative verbs shows theomniscience and the narrator's movement in the heart of the story. at the level of interpretation of this story,it expresses the spirit of economic individualism in authoritarian societies where the foundations of ash'arismand tyranny prevent the government from feeling the duty to maintain a minimum of economic prosperity. the explanation also shows the ideological function of determinism in order to process and produce meaning inthe story. the story uses the element of fear, which is a tool of power inequality in the society governing thestory and also a sign of acquittal of the ruling class in traditional societies in establishing social justice.