نقد و بررسی مباحث بلاغی در مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف

امروزه یکی از مهم‌ترین حوزه‌های مطالعات ادبی، نقد و بررسی آثار بلاغی از منظرهای مختلف است؛ این‌گونه مطالعات، به‌خصوص زمانی که روی آثار کهن‌تر و با دیدی انتقادی انجام شود، اهمیتی دوچندان می‌یابد. مجموعۀ لطایف و سفینۀ ظرایف تالیف سیف جام هروی،یکی از کهن‌ترین منابع بلاغت فارسی است که در سده‌های هشتم و نهم در شبه‌قاره تدوین شده است. بررسی مباحث بلاغی در مجموعۀ لطایف باتوجه‌به قدمت آن، برای ترسیم چشم‌اندازی از تاریخ بلاغت و روند تطوّر آن به‌ویژه در شبه‌قاره، اهمیت خاصی دارد؛ به این منظور، در این مقاله سعی شده است میزان نوآوری، تاثیرپذیری و همچنین اهمیت این اثر ازمنظر بلاغت بررسی شود. پس‌از مقایسۀ مجموعۀ لطایف با منابع عمدتاً بلاغی پیش‌از آن، روشن شد سیف جام در تدوین بخش بلاغت مجموعۀ لطایف، از منابع مختلف، بدون ذکر منبع و نام نویسندگان آنها، اقتباس کرده که به نمونه‌هایی از آن اشاره خواهد شد. همچنین در این پژوهش، برخی از اشتباهات بخش بلاغت مجموعۀ لطایف، در سه حوزۀ تعریف، مثال و تقسیم‌بندی‌، نقد و بررسی شده است؛ در پایان نیز، به برخی از نوآوری‌های مجموعۀ لطایف ازقبیل اصطلاح‌سازی برای مفاهیم بلاغی، نقد شعر شاعران گذشته، تقسیم‌بندی‌های تازه و مثال‌های نو اشاره می‌شود.

Criticism and review of rhetorical subjects in Majmu’eyeLatayefvaSafineyeZarayef

Abstract Currently, one of the most significant areas of literary studies is to assess, review and criticize of various rhetorical work from different viewpoints; such studies is more remarkable especially when performed on older literary texts with criticalthinking view.”Majmu’eyeLatayefvaSafineyeZarayef” poem ontology compiled by SaifeJameHeravi, one of the most ancient rhetorical text from the late eight and early nine AH centuries, is written in the Indian subcontinent. The study of rhetorical subjects in ”Majmu’eyeLatayef , considering its history, provides outlook on rhetoric’s history and development, especially in the Indian subcontinent; hence, this paper inspects this work from innovations, impressionability and imitation viewpoints as well as its importance from rhetoric perspective.  The innovation of SaifeJam in this poem ontology are as follows: personal terminology for rhetoric concepts, critique of his precedent poets’ poems, novel classifications, and new examples. Additionally, he gathered poems from both famous and less known Indian subcontinent poets, hence his ontology could be the only reference for several poets, especially the less knows or unknown ones. Such innovations has extolled the merits of his ontology beyond a merely imitation work. To specifically clarify imitations of ”Majmu’eyeLatayef , this work is compared against other precedent predominantly rhetorical texts. This comparison reveals that “SaifeJameHeravi have adopted various sections of his poem ontology from different references without mentioning their titles and authors; several of such references are as follows: RashideVatvat’s “HadayeghulSehr” (divisions and examples), Jajarmi’s “MunesulAhrar” and Kalati’s “MunesulAhrar”(classification and poem samples), Amir Khosrow’s “EijazeKhosrawi” and “DibacheyeDivaneGhorratulKamal”(definitions and examples created by Amir Khosrow), KhatibeQazvini’s “AlEizahfiOlum”(definitions), and Taftazani’s “AlMotawwal” (definitions). Furthermore, this work reviews and criticizes errors and mistakes of this ontology’s rhetoric section in definitions, examples, and classification areas. SaifeJameHeravi have intended to collect an ontology and just exploit rhetoric viewpoint for classification of the gathered poems under separate sections; hence, he have mentioned incorrect examples for a given literary figure of speech or even have called one specific figure of speech under different names or labels (e.g., “tarhe horuf” /lipogram and “hazfe horuf”/ elision are identical).