اثر محیط کشت، نوع ریز نمونه و بنزیل آدنین بر القای رویان بدنی دوگونه ثعلب ایرانی

سابقه و هدف: ارکیده های خاکروی مناطق معتدله دسته مهمی از ارکیده ها هستند که توانسته اند درسال های اخیر توجه دنیای باغبانی را به خود جلب کنند. ارکیده خربقی معمولی با نام علمیepipactis veratrifolia و ارکیده ثعلب سایه پسند با نام علمی dactylorhizba umbrosa از دسته ارکیده های خاکروی معتدله و نیز از جمله ثعلب های بومی ایران هستند. متاسفانه تکثیر اندک، قیمت بالا و وجود تقاضای علاقمندان در بازار، سبب جمع‌آوری آن ها از طبیعت شده است. در نتیجه تعداد آن ها کاهش یافته و حتی برخی از گونه ها در معرض انقراض و نابودی می باشند. از سوی دیگر با وجود این‌که پیشرفت هایی برای ریزازدیادی و کشت درون شیشه‌ای برخی ارکیده ها، نتایج اندکی در مورد ارکیده های خاکروی مناطق معتدله به‌دست آمده است. رویان زایی بدنی پتانسیل بالایی برای ریزازدیادی در مقیاس وسیع به‌ویژه برای گیاهان دارای چرخه تولید مثل خاص (همانند ارکیده ها) دارد. هدف این پژوهش بررسی مقدماتی برای انگیزش و جستجوی شرایط بهتر برای القای رویان‌زایی در این گونه های بومی ریزازدیادی و تکثیر انبوه کلون های آن ها در سطح وسیع است.مواد و روش‌ها: در این پژوهش غلظت های صفر و سه میلی گرم در لیتر هورمون بنزیل آدنین در چهار محیط کشت شامل محیط فاست و غلظت های یک دوم، یک چهارم و یک هشتم محیط کشت موراشیگ و اسگوک برای القای رویان بدنی مستقیم دو گونه ارکیده بومی ایران مورد بررسی قرار گرفت. بدین ‌منظور، چهار ریزنمونه مختلف (برگ، ساقه، طوقه و پروتوکورم) از گونه خربقی معمولی و دو ریز نمونه (برگ و طوقه) از گونه ثعلب سایه پسند استفاده شد.یافته‌ها: نتایج نشان داد که در گونه خربقی معمولی تفاوت معنی داری بین محیط های کشت وجود نداشت ، اثر متقابل بین ریزنمونه و هورمون بنزیل آدنین در سطح یک درصد معنی دار بود و ریزنمونه پروتوکورم تیمار شده با هورمون بنزیل آدنین با میانگین تولید 13 رویان در محیط کشت یک چهارم موراشیگ و اسگوک، بیشترین نتیجه را به همراه داشت. در گونه ثعلب سایه پسند تفاوت معنی‌داری بین محیط کشت ها وجود داشت و محیط کشت فاست و ریز نمونه طوقه بهترین نتیجه (66/2 رویان در هر ریز نمونه) را به همراه داشتند. همچنین نتایج، تاثیر مثبت سه میلی گرم در لیتر هورمون بنزیل آدنین بر رویان زایی این گونه را نشان دادند.نتیجه‌گیری کلی: تاثیر مثبت سه میلی‌گرم درلیتر هورمون بنزیل آدنین در هردو گونه مشاهده شد. بنابراین استفاده از آن برای رویان زایی و آزمایش اثر غلظت های مختلف آن بر تعداد رویان توصیه می شود. در ارکیده خربقی معمولی محیط های کشت از نظر آماری تفاوت معنی داری نداشتند. در حالی‌که در گونه ثعلب سایه پسند محیط کشت فاست با سایر تیمار ها تفاوت معنی داری نشان داد. ریزنمونه پروتوکورمی در ارکیده خربقی معمولی و ریزنمونه طوقه (پاهنگ ساقه) در ارکیده ثعلب سایه پسند پربازده ترین ریزنمونه ها شناخته شدند. در هر دو گونه ریزنمونه برگی نتیجه بخش نبود.