اثر سطوح کود دامی و وزن غده بر عملکرد، اجزای عملکرد و میزان اسانس زیره سیاه (bunium persicum bioss.)

مقدمه: زیره سیاه (bunium persicum bioss.) یکی از گیاهان مهم معطر و دارویی تیره چتریان است که ریشه‌های زیرزمینی مقاومی دارد. این گیاه بومی منطقه مدیترانه به‌ویژه ایران است. زیره سیاه در کوه های بخش‌های شرقی و مرکزی ایران، غرب افغانستان و پاکستان و شمال غربی هندوستان و ترکمنستان یافت می‌شود. این گیاه به صورت جنسی با بذر و یا از طریق نشاکاری ریشه های غده ای تکثیر می شود. این گیاه بعد از 3-2 سال از مرحله رشد رویشی وارد مرحله زایشی شده و سپس بذر تشکیل می شود. بذرهای زیره سیاه با هدف دارویی و مصرف ادویه ای برداشت می شوند (21). خاک زیستگاه طبیعی برای ریزجانداران است که نقش مهمی در فرآیندهای خاک ایفا نموده و تعیین کننده بهره وری گیاهی هستند. حاصلخیزی خاک می‌تواند تحت تاثیر مصرف کودهای آلی و غیرآلی حفظ شود و افزایش یابد. اثرات مثبت کود دامی در عملکرد گیاهی و خصوصیات فیزیکوشیمیایی خاک در بسیاری از مطالعات به تایید رسیده است. کود دامی یک ماده متخلخل با سطح زیاد است که به‌طور معنی داری محتوی رطوبتی و پویایی عناصر غذایی خاک را تحت تاثیر قرار می دهد. کود دامی به‌دلیل سطح بسیار زیاد و تراکم زیاد، ظرفیت بالایی در جذب کاتیون دارد (27).مواد و روش ها: این آزمایش با هدف بررسی اثر سطوح مختلف کود دامی و وزن غده بر خصوصیات رشد، اجزای عملکرد و عملکرد دانه و اسانس گیاه دارویی زیره سیاه، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد طی سال های زراعی 93-1391 به‌صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل پنج سطح کود دامی از نوع گاوی (صفر، 10، 20، 30 و 40 تن در هکتار) و سه وزن غده (کمتر از 2، 2 تا 4 و بیشتر از 4 گرم) بودند. صفات مورد مطالعه شامل ارتفاع بوته، قطر تاج، تعداد چتر، تعداد چترک، وزن هزار دانه، عملکرد زیست‌توده، عملکرد دانه، محتوی اسانس و عملکرد اسانس زیره سیاه بودند. به‌منظور آنالیز داده ها، تجزیه واریانس (آنوا) انجام شد و مقایسه میانگین با استفاده از آزمون حداقل اختلاف معنی دار (lsd) با نرم افزار sas 9.1 انجام گرفت.نتایج و بحث: نتایج نشان داد که اثر ساده میزان مصرف کود دامی و وزن غده به‌طور معنی داری اجزای عملکرد، عملکرد زیست‌توده، عملکرد دانه و محتوی اسانس دانه زیره سیاه را تحت تاثیر قرار داد. اثر متقابل میزان مصرف کود دامی و وزن غده بر ارتفاع بوته، قطر تاج گیاه و عملکرد اسانس معنی دار بود. بالاترین عملکرد دانه با 20/164 گرم بر متر‌مربع متعلق به بالاترین میزان مصرف کود دامی بود. با افزایش وزن غده از کمتر از دو گرم به بیش از چهار گرم، عملکرد دانه زیره سیاه 27 درصد بهبود یافت. بالاترین عملکرد اسانس مربوط به 40 تن کود دامی و وزن غده بیش از چهار گرم با 25/14 گرم بر متر‌مربع بود. نتیجه گیری: به‌طور کلی، نتایج این آزمایش نشان داد که مصرف کود دامی و کاشت غده های درشت تر موجب بهبود رشد و عملکرد زیره سیاه گردید.