پینه زایی و باززایی گیاهچه از دو توده‌ ایرانی گیاه دارویی هندوانه ابوجهل (citrullus colosynthis l.) در شرایط درون‌شیشه‌ای

سابقه و هدف: هندوانه ابوجهل از گیاهان دارویی ضدسرطان است که تکثیر درون شیشه ای در سطح وسیع و نیز تولید ماده ضدسرطان آن ضروری می باشد. عوامل زیادی چون ژنوتیپ، نوع ریزنمونه انتخابی و شرایط آماده‌سازی آن روی میزان باززایی اثر می‌گذارند. اثر تنظیم‌ کننده‌های رشد روی پینه‌زایی و باززایی غیرمستقیم هندوانه ابوجهل توده پارانگی‌پتایی بومی هند بررسی و روش ریزادیادی با استفاده از ریزنمونه ساقه آن ارایه شده است. نتایج آنها نشان داد که حداکثر مقدار پینه القا شده در محیط ms، همراه با 5/0 میلی‌گرم در لیتر از هورمون‌های iaa و 2,4-d و یک میلی‌گرم در لیتر6-ba بدست می‌آید. با توجه به اینکه گزارشی در زمینه باززایی غیرمستقیم گیاهچه از توده‌های ایرانی این گیاه در دست نیست. لذا در این تحقیق پینه‌زایی و باززایی گیاهچه در دو توده ایرانی هندوانه ابوجهل بررسی گردید.مواد و روش ها: پس از ضدعفونی سطحی و جدا کردن پوسته های سخت بیرونی، مغز بذور این دو توده در محیط کشت ms کشت گردیدند و پس از حدود یک ماه، از گیاهچه های بدست آمده ریزنمونه‌های برگ و ساقه جهت تولید پینه در محیط کشت ms حاوی ترکیبات مختلف هورمون‌های bap، naa، 2,4-d و کینتین کشت گردیدند. جهت باززایی غیرمستقیم نیز از ترکیبات مختلف هورمون‌های bap، naa و نیز محیط های کشت ms، ms½ و ¼ms استفاده شد. گیاهچه‌های باززایی شده به گلدان‌های کوچک حاوی خاک استریل (نسبت 3 به 1 خاک و ماسه) منتقل شدند. این گیاهچه‌ها به گیاه کامل تبدیل شده و توانستند به خوبی مستقر شده و رشد کنند. یافته ها: در هر دو توده، پینه زایی با ترکیبات مختلف هورمون های 2,4-d و کینتین کمتر از محیط‌های کشت حاوی ترکیبات مختلف هورمون‌های bap و naa بود. در ترکیب های مختلف هورمون های bap و naa در توده دهدشت، حدود 100 درصد و در ترکیب های مختلف هورمون های کینتین و 2,4-d در توده گچساران، حدود 6/66 درصد پینه‌زایی بدست آمد. در هر دو توده، پنج هفته پس از کاشت قطعات پینه، تشکیل شاخساره شروع گردید. ریزنمونه برگ، با ترکیب هورمونی 3 میلی‌گرم در لیتر bap در محیط کشت ms½ در توده دهدشت و ریزنمونه ساقه، با ترکیب های هورمونی 3 و 2 میلی‌گرم در لیتر bap در محیط کشت ms در هر دو توده بهترین باززایی غیرمستقیم گیاهچه را نشان دادند. بهترین محیط ریشه‌زایی نیز محیط کشت ms حاوی 5/0 میلی‌گرم در لیتر naa و 5/0 میلی‌گرم در لیتر bap بود. ریشه‌زایی در هردو توده با این ترکیب هورمونی انجام شد با این تفاوت که در توده گچساران درصد ریشه‌زایی کم‌تر از توده دهدشت بود.نتیجه گیری: نتایج این تحقیق نشان داد که توده دهدشت نسبت به توده گچساران و ریزنمونه ساقه نسبت به ریزنمونه برگ به باززایی غیرمستقیم بهتر پاسخ می‌دهند. در مجموع هر دو توده‌ ایرانی این گیاه به پینه‌زایی و باززایی غیرمستقیم گیاهچه پاسخ مناسبی نشان دادند.