تجزیه ژنتیک مقاومت گندم به لکه برگی سپتوریایی (septoria tritici blotch.) به روش دی آلل

سابقه و هدف: بیماری لکه برگی سپتوریایی (stb) که توسط قارچ آسکومیست mycosphaerella graminicola (anamorph s. tritici) ایجاد می شود به‌عنوان یکی از اصلی‌ترین عوامل خسارت‌زای زنده در تولید گندم در جهان مورد توجه می‌باشد. این آزمایش به‌منظور مطالعه نحوه عملکرد ژن های مقاومت به m. graminicola، تعیین تعداد ژن های مسیول در ایجاد واکنش مقاومت و برآورد اجزا ژنتیکی مقاومت پی ریزی شده است. مواد و روش ها: تعداد هشت ژنوتیپ گندم بهاره با واکنش متفاوت به s. tritici در شرایط گلخانه و مزرعه انتخاب شدند. سپس تعداد 28 ژنوتیپ f1 حاصل از تلاقی دی‌آلل یک طرفه بین هشت والد به‌همراه والدین در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با 3 تکرار کشت گردیدند. آلوده سازی مصنوعی ژنوتیپ‌ها در مراحل پنجه‌زنی، تشکیل ساقه و ظهور برگ پرچم صورت گرفت. یادداشت‌برداری از واکنش ژنوتیپ ها با روش ساری و پرسکات تغییر یافته توسط ایال و همکاران (1987) و در مقیاس 99-00 انجام شد. صفات شدت بیماری و سطح زیر منحنی پیشرفت بیماری (saudpc) ارزیابی شدند. تجزیه و تحلیل داده ها با روش هیمن و جینکز با استفاده از نرم افزار ژنتیکی d2 انجام گرفت.یافته ها: بر اساس آزمون مثر و جینکز برای هر دو صفت، اختلاف شیب خط رگرسیون کوواریانس بر روی واریانس با صفر و عدم اختلاف آن با یک و همچنین غیر معنی‌دار شدن مقدار عددی t2 دلالت بر کفایت مدل افزایشی- غالبیت برای این صفات بودند. نسبت اثر غالبیت در نتیجه مکان‌های ژنی هتروزیگوس به واریانس غالبیت تصحیح شده برای هر دو صفت کمتر از 1 بود که نشان می‌دهد یک گروه ژنی کنترل صفات را بر عهده دارد. وراثت‌پذیری خصوصی بیش از 80 درصد و وراثت‌پذیری عمومی بیش از 95 درصد برای هر دو صفت تخمین زده شد. بخش عمده واریانس توارث به‌صورت افزایشی بود. آلل های غالب در شدت بیماری و saudpc منجر‌به کاهش سطح صفات و افزایش مقاومت به بیماری شدند. از آن‌جایی که انتخاب نسل مقاوم بر اساس جهت تلاقی بین والدین قابل پیش بینی است، می توان از طریق تلاقی والدین دارای مقاومت بالا به stb مقاومت را بهبود بخشید. ژنوتیپ لاین 10 حامل ژن‌های افزایشی مقاومت به سپتوریای برگی می‌باشد که دارای پتانسیل تولید نتاج برتر در طی انتخاب خواهد بود. طبق نتایج تلاقی لاین 10 و n-81-18 برای تولید رقم زراعی مطلوب با مقاومت پایدار به لکه برگی سپتوریایی توصیه می گردد. نتیجه گیری: بر اساس نتایج اثرات افزایشی بخش عمده واریانس وراثت‌پذیری را به عهده دارند. ژنوتیپ لاین 10 دارای بیشترین ژن های مقاومت نسبت به بیماری لکه برگی سپتوریایی بود که به‌عنوان والد بخشنده ژن های مقاومت در تلاقی ها معرفی می گردد.