تاثیر کاربرد زیولیت بر عملکرد کمی و کیفی سویا در شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی

سابقه و هدف: تنش خشکی هر ساله خسارت های هنگفتی به محصولات کشاورزی در جهان به‌خصوص ایران با اقلیمی خشک و نیمه‌خشک وارد می نماید. بنابراین کاربرد موادی مانند زیولیت در خاک می تواند اثر سو تنش رطوبتی را کاهش دهد اما میزان تاثیر زیولیت بر افزایش ظرفیت ذخیره ای آب در خاک متفاوت می باشد و به عوامل متعددی از قبیل شرایط فیزیکی خاک (مانند بافت و تخلخل) و میزان، اندازه و نوع زیولیت مصرفی بستگی دارد. در نتیجه این پژوهش با هدف تعیین میزان تاثیر کاربرد زیولیت در شرایط تنش رطوبتی و عدم تنش رطوبتی بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا در دو خاک با بافت متفاوت انجام گرفت.مواد و روش‌ها: به‌منظور بررسی تاثیر مصرف زیولیت بر عملکرد کمی و کیفی گیاه سویا تحت شرایط تنش و عدم تنش رطوبتی در دو نوع خاک با بافت متفاوت، آزمایشی به‌صورت کرت‌های دوبار خرد شده بلوک کامل تصادفی با 12 تیمار و 4 تکرار در 48 گلدان در گلخانه تحقیقاتی دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی ساری انجام شد. در این آزمایش سطوح مختلف آبیاری در دو سطح (آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده و آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده) به‌عنوان عامل اصلی و عاملهای فرعی شامل نوع بافت خاک (لوم شنی و رس سیلتی) و مقادیر زیولیت در سه سطح (0، 4 و 8 گرم در کیلوگرم خاک) در نظر گرفته شد. در مرحله رسیدگی فیزیولوژیک، گیاه برداشت شد و عملکرد و اجزای عملکرد سویا اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تنش رطوبتی سبب کاهش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد روغن دانه و عملکرد دانه شد اما درصد پروتیین دانه را افزایش داد. کاربرد زیولیت در خاک سبب افزایش تعداد غلاف، تعداد دانه، وزن هزار دانه، درصد پروتیین دانه و عملکرد دانه گردید ولی بر درصد روغن دانه اثری نداشت. با توجه به اثرات متقابل تیمار های اعمال شده، اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و نوع بافت خاک نشان داد که اثرات نامطلوب اعمال تنش رطوبتی بر عملکرد و اجزای عملکرد سویا در خاک با بافت لوم شنی بیشتر از خاک با بافت رس سیلتی بود. همچنین اثر متقابل سطوح مختلف آبیاری و کاربرد مقادیر مختلف زیولیت بر عملکرد دانه نشان داد که کاربرد 8 گرم زیولیت نسبت به عدم مصرف آن در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 25 درصد آب قابل استفاده سبب 6 درصد افزایش و در شرایط آبیاری بر اساس تخلیه 50 درصد آب قابل استفاده، عملکرد دانه را 13 درصد افزایش داد. نتیجه‌گیری: کاربرد زیولیت در سطوح مختلف رطوبتی سبب افزایش معنی داری در عملکرد و اجزای عملکرد گیاه سویا شد. مصرف 8 گرم زیولیت در یک کیلوگرم خاک علاوه ‌بر تولید عملکرد بالاتر می‌تواند در خاک‌هایی با بافت سبک سبب حفظ و نگهداری رطوبت خاک شود و از کاهش عملکرد جلوگیری نماید.