تغییر سطح بیماریزایی phytium ultimum در گلرنگ تحت شرایط متفاوت آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه

سابقه و هدف: یافتن منابع ژنتیکی و اصلاح ارقام مقاوم به پوسیدگی بذر ناشی pythium ultimum که یکی از عوامل مهم بیماری زای گلرنگ در ایران و سایر نقاط جهان می‏باشد از اهداف مهم اصلاح گران این گیاه محسوب می گردد. این بیماری‌ زمانی‌که رطوبت هوا پایین و رطوبت درعمق خاک به حد کافی مهیا باشد شیوع پیدا می‏کند و این شرایط دقیقا در زمان کشت گلرنگ حادث می شود. تاکنون خسارت ناشی از گونه‌های مختلف pythium روی بذر و گیاهچه‌های گلرنگ، سورگوم، گندم، یونجه و چغندرقند گزارش شده است. هدف این مطالعه بررسی میزان پوسیدگی بذر 15 ژنوتیپ گلرنگ ناشی از این عامل بیماری زا در 3 شرایط آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه بود. مواد و روش‌ها: آزمایش‌ها در قالب طرح کرت‌های خردشده که در آن دو بستر کشت استریل و آلوده به‌عنوان عامل اصلی و 15 ژنوتیپ گلرنگ به‌عنوان عامل فرعی بودند، در دانشگاه علوم کشاورزی و منابع طبیعی گرگان انجام شدند. مایه‏زنی مصنوعی در آزمایشگاه با استفاده از سوسپانسیون زیوسپور با غلظت 105 در هر میلی‌لیتر و در شرایط گلخانه و مزرعه از خاک تلقیح شده با عامل بیماری زا انجام گردید. یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت معنی داری بین 15 ژنوتیپ گلرنگ مورد بررسی از نظر درصد پوسیدگی بذر در هر سه شرایط آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه وجود داشت. در بستر استریل روند تغییرات ژنوتیپ ها در آزمایشگاه، گلخانه و مزرعه تقریبا مشابه بود. بیشرین عدم جوانه زنی بذور به‌ترتیب در گلخانه، آزمایشگاه و مزرعه مشاهده شد. کمترین درصد جوانه نزدن در گلخانه، آزمایشگاه و مزرعه به‌ترتیب متعلق به ژنوتیپ های syrian، aceteria و 5151lrv- بود، اما در شرایط بستر آلوده نتایج تا حد زیادی متفاوت از این بود. مشاهده تنوع ژنوتیپی معنی دار برای درصد بذور جوانه‌نزده در شرایط بستر آلوده به‌این قارچ بیانگر وجود شانس در یافتن ژنوتیپ هایی با درصد پوسیدگی پایین در این شرایط است. همچنین تفاوت بین دو بستر کشت استریل و آلوده در شرایط آزمایشگاه و گلخانه معنی دار بود، که نشان داد که دلیل اصلی افزایش بذور جوانه نزده در بسترهای آلوده نسبت به بستر استریل، پوسیدگی بذر ناشی از عامل قارچی بوده است. سه ژنوتیپ 250537pi-، hartman و اراک 2811 کمترین درصد پوسیدگی و عدم جوانه‌زنی بذر به‌ترتیب در شرایط گلخانه، آزمایشگاه و مزرعه نشان دادند. نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که کمترین میزان اثر متقابل ژنوتیپ × بستر کشت در شرایط آزمایشگاه رخ داده که با توجه به نامتغیر بودن عوامل محیطی در چنین شرایط کاملاً منطقی به‌نظر می رسد. به‌طورکلی تاثیر عامل بیماری‌زا p. ultimum در شرایط آزمایشگاه و گلخانه نسبت به مزرعه بیشتر بود و بیشترین درصد پوسیدگی و عدم جوانه زنی بذور گلرنگ در شرایط گلخانه مشاهده گردید.