ارزیابی و مقایسه عملکرد چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه در شهرستان های مشهد و نیشابور با استفاده از یک مدل شبیه‌سازی

سابقه و هدف: استان‌ خراسان رضوی بیشترین سطح زیر کشت چغندرقند بهاره را در کشور دارا می‌باشد که در این میان سهم دو شهرستان مشهد و نیشابور در این استان قابل توجه می باشد. با توجه به مصرف آب بالای چغندرقند بهاره و محدودیت آب در دو شهرستان نیشابور و مشهد نیاز به راهکاری برای مقابله با این چالش است. از جمله راهکارهای مقابله با چالش کم آبی، کشت پاییزه و استفاده از نزولات جوی می باشد. به همین دلیل این تحقیق به‌منظور مقایسه عملکرد اندام ذخیره ای کشت پاییزه با کشت بهاره چغندرقند و نیز تعیین مناسب‌ترین تاریخ کاشت چغندرقند پاییزه در دو شهرستان مشهد و نیشابور در استان خراسان به انجام رسیده است. مواد و روش‌ها: شبیه سازی رشد و نمو چغندرقند در کشت پاییزه و بهاره در شهرستان های مشهد و نیشابور با مدل sucros در شرایط پتانسیل (بدون محدودیت آب، عناصر غذایی، آفات و بیماری‌ها) انجام شد. واسنجی و اعتبارسنجی مدل با استفاده داده های به‌دست آمده از دو آزمایش مستقل انجام شد. آزمایش اول به‌صورت فاکتوریل در چهار تکرار انجام شد و تیمارهای آزمایشی شامل سه رقم چغندرقند (فیاما، ماگنولیا و ناگانو) و چهار سطح نیتروژن (صفر، 80، 160 و 250 کیلوگرم در هکتار) بود. آزمایش دوم در قالب فاکتوریل با چهار سطح آبیاری و چهار سطح نیتروژن (شاهد، 90، 180 و 270 کیلوگرم نیتروژن در هکتار از منبع اوره) اجرا شد. همچنین آزمایش‌های شبیه‌سازی به‌صورت فاکتوریل بر پایه طرح کاملا تصادفی انجام شد. ترکیب شش تاریخ کاشت شامل دو تاریخ کاشت بهاره (15 اسفند و 15 اردیبهشت) و چهار تاریخ کاشت پاییزه (10 و 25 مهر، 10 و 25 آبان) و دو منطقه مشهد و نیشابور تیمارهای آزمایشی را تشکیل دادند.یافته‌ها: نتایج نشان داد که بیشترین وزن تر و خشک اندام ذخیره ای چغندرقند به‌ترتیب با مقادیر 104191 و 6/26047 کیلوگرم در هکتار مربوط به تاریخ کاشت 10 مهر بود. همچنین نتایج مقایسات گروهی این دو صفت نشان‌دهنده برتری تاریخ کاشت های پاییزه نسبت به بهاره بود. از لحاظ بیشینه شاخص سطح برگ، طول دوره رشد و آسیمیلاسون ناخالص در طول فصل رشد نیز تاریخ کاشت-های پاییزه نسبت به بهاره برتری داشتند. از نظر کارایی مصرف آب تاریخ کاشت پاییزه نسبت به تاریخ کاشت بهاره برتری داشت، به‌طوری که در تاریخ کاشت پاییزه کارایی مصرف آب 57/2 کیلوگرم ماده خشک اندام ذخیره ای به متر‌مکعب، در حالی‌که در تاریخ کاشت بهاره 67/1 کیلوگرم ماده خشک اندام ذخیره‌ای به متر مکعب برآورد شد.نتیجه گیری: به طورکلی نتایج به‌دست آمده از این آزمایش نشان داد که کشت پاییزه چغندرقند در شهرستان های نیشابور و مشهد از مزایای قابل توجهی برخوردار است. کاشت پاییزه نسبت به تاریخ کاشت بهاره دارای بارندگی و کارایی مصرف آب بالاتر و تبخیر و تعرق کمتری است. با توجه به نیاز آبی نسبتاً زیاد چغندرقند در بهار و تابستان، تاریخ کشت پاییزه و استفاده از نزولات آسمانی می تواند به تولید چغندرقند در منطقه کمک شایانی کند. با توجه به نتایج به‌دست آمده برای دو منطقه مورد مطالعه، تاریخ کاشت های 10 و 25 مهر توصیه شد.