بررسی تغییرات کیفیت بذر در طی نمو و رسیدگی بذر در هیبریدهای منوژرم چغندرقند

سابقه و هدف: کیفیت بذر در چغندرقند مهمترین عامل تعیین‏کننده عملکرد ریشه است. بذرهایی که دارای درصد جوانه‏زنی کمتر و جوانه‏زنی آن‏ها کند و غیریکنواخت باشد، بوته‏های حاصل از آن‏ها نیز رشد اولیه کندتری خواهند داشت. نتایج تحقیقات مختلف حاکی از آن است که زمان برداشت یکی از عوامل مهم تاثیر‌گذار بر کیفیت بذر چغندرقند می‏باشد. در برداشت زود هنگام چغندرقند، جوانه‏زنی و بنیه بذر پایین می‏باشد و برداشت دیر هنگام نیز به افزایش تلفات ناشی از ریزش بذر منجر می‏شود. با این وجود در هر تعداد مشخص روز بعد از اولین گل، ارقام ممکن است از نظر درصد جوانه‏زنی به‌طور قابل‏ملاحظه‏ای متفاوت باشند. همانند سایر گیاهان زراعی، تعیین زمان برداشت برای حصول بذرهایی با کیفیت بالا در چغندرقند الزامی است. بنابراین این تحقیق به‌منظور مطالعه تغییرات کیفیت بذر در طول نمو و رسیدگی بذر در پایه‏های مادری چغندرقند و تعیین مرحله‌ای از نمو که در آن، بذر دارای حداکثر کیفیت است، صورت گرفت.مواد و روش‏ها: این تحقیق در سال 1392 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اردبیل (آلاروق) و در قالب طرح بلوک‏های کامل تصادفی با 12 تکرار اجرا گردید. تیمارهای آزمایش شامل پنج پایه مادری دیپلویید نر عقیم سینگل کراس شامل 436×7112، sb36×7112، 231×261، sb37×28874 و 419×sb36 بودند. هر کرت آزمایشی شامل هشت خط کاشت به طول شش متر با فاصله 60 سانتی‌متر بود. به‏ طوری‏که دو ردیف کناری به‏عنوان والد پدری (اوتایپ) و شش ردیف وسطی به والدین نرعقیم اختصاص یافته بود. برای ارزیابی تغییرات کیفیت بذر در مرحله گل‏دهی 5 بوته از هر کرت علامت‌دار شدند و از 50 درصد گل‏دهی تا پایان دوره رشد، از بذرهای در حال رشد با فواصل زمانی 7-5 روز برداشت شدند. بعد از برداشت بذر و محاسبه وزن تر، وزن خشک میوه‏ها، آزمون‏های جوانه‏زنی، تسریع پیری و هدایت الکتریکی انجام گرفت.یافته‏ها: ‏نتایج نشان داد که در بین پایه‏‏های مادری مختلف از نظر حداکثر وزن خشک بذر تفاوت وجود داشت و درجه روز رشد لازم برای رسیدن به حداکثر وزن خشک بعد از 50 درصد گل‏دهی، در پایه‏‏های مادری7112×sb36 ، sb37×28874، 7112×436، 419×sb36 و 261×231 به‌ترتیب معادل 5/507، 3/563، 3/459، 7/499 و 7/492 درجه روز رشد بود. در این زمان‏ها رطوبت بذر به ترتیب 3/52، 8/40، 6/52، 4/44 و 5/42 درصد به‌دست آمد. رسیدگی کیفی در پایه‏های مادری sb37×28874 و 261×231 قبل از رسیدگی فیزیولوژیکی اتفاق افتاد ولی در پایه‏‏های مادری 7112×sb36، 7112×436 و 419×sb36 بعد از رسیدگی فیزیولوژیکی به حداکثر کیفیت (حداکثر جوانه‏زنی) رسیدند. نتیجه‏گیری: برای رسیدن به کیفیت بالا در بذر چغندرقند، باید عملیات برداشت پس از 580-480 درجه روز رشد بعد از 50 درصد گل‏دهی انجام شود که در این زمان رطوبت بذر بین 52-40 درصد و رنگ قشر خارجی میوه رنگ قهوه‏ای تیره است.