مطالعه اثر تلقیح میکوریزی و پرایمینگ بذر بر برخی خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس

سابقه و هدف: با توجه به گزارش فایو متوسط عملکرد عدس در ایران از متوسط عملکرد آن در جهان کمتر است که این امر ناشی از کیفیت پایین گیاهچه‌های تولیدی، ظرفیت پایین جوانه‌زنی و سبزشدن، تنش‌های زنده و غیر زنده و استقرار نامطلوب گیاهچه می‌باشد که به ناچار باید به‌دنبال راهی برای ارتقا این مولفه‌ها بود. را‌ه‌حل مناسب جهت افزایش کیفیت، درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر و نهایتاً رشد و عملکرد گیاهان زراعی در سال‌های مختلف، پرایمینگ می‌باشد. به‌طوری‌ که این روش می‌تواند باعث رشد سریع‌تر گیاهچه، افزایش درصد و سرعت جوانه‌زنی، تحمل گیاه به خشکی از طریق توسعه ریشه‌ها تحت شرایط متغیر محیطی، گلدهی زودتر و افزایش کمی و کیفی عملکرد و افزایش جذب مواد غذایی شود. بنابراین آزمایش حاضر با هدف بررسی اثر تلقیح میکوریزایی و پرایمینگ بذر با برخی تنظیم کننده‌های رشد گیاهی بر بعضی خصوصیات ریشه و بخش هوایی عدس انجام شد. مواد و روش‌ها: به‌منظور ارزیابی عکس‌العمل عدس به پرایمینگ بذر (بدون پرایمینگ بذر، هیدروپرایمینگ، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک، 100 قسمت در میلیون اسید‌سالیسیلیک، 100 قسمت در میلیون اسید جیبرلیک × 100 قسمت در میلیون اسیدسالیسیلیک) و تلقیح میکوریزایی خاک (عدم تلقیح به‌عنوان شاهد، تلقیح با گونه‌های glomus intraradices و g. mosseae)، آزمایش فاکتوریل بر پایه طرح بلوک‌های کامل تصادفی در چهار تکرار در مزرعه و گلخانه تحقیقاتی دانشگاه گنبد کاووس در سال 93-1392 به اجرا درآمد. صفت‌های مورد اندازه‌گیری شامل؛ سرعت و درصد سبزشدن، قدرت بذر، طول ریشه، سطح ریشه، حجم ریشه، تعداد ریشه فرعی، تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، درصد گره‌های فعال، وزن‌تر و خشک گره‌های تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، تعداد شاخه فرعی اولیه، سطح برگ، وزن خشک ساقه و وزن خشک برگ بودند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که تیمارهای مختلف تلقیح میکوریزی، پرایمینگ و اثر متقابل آن‌ها تاثیر معنی‌داری بر برخی صفات مورد مطالعه داشتند. تیمارهای مختلف پرایمینگ در شرایط کاربرد قارچ‌های میکوریزی اثر معنی‌دار بیشتری بر اکثر صفات مورد اندازه‌گیری نسبت به عدم کاربرد این قارچ‌ها داشتند. تلقیح میکوریزی با قارچ g. mosseae + اسیدسالیسیلیک حجم ریشه، وزن‌تر و وزن خشک گره‌های تثبیت کننده نیتروژن را به‌طور معنی‌داری افزایش دادند. از سوی دیگر تیمارهای ترکیبی g. intraradices و اسیدسالیسیلیک موجب افزایش معنی‌دار سطح برگ، وزن خشک برگ و طول ریشه شدند. در این مطالعه بیشترین تعداد گره تثبیت کننده نیتروژن، طول ساقه، قدرت بذر و تعداد ریشه فرعی از تیمار ترکیبی قارچ g. intraradices + اسید جیبرلیک به‌دست آمد که با سایر تیمارها و تیمار شاهد اختلاف معنی‌داری داشت. تیمار ترکیبی هیدروپرایمینگ + g. mosseae حجم ریشه و عملکرد دانه را نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای منفرد افزایش داد. نتیجه‌گیری: یافته‌های آزمایش حاضر نشان داد که اثرات ترکیبی تیمارهای پرایمینگ و تیمارهای تلقیح میکوریزی اثرات مثبت بیشتری نسبت به تیمار شاهد و تیمارهای منفرد آن‌ها داشت.