تاثیر کم آبیاری بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف آب عدس در خرم‌آباد

سابقه و هدف: علی‌رغم این‌که بیش از 90 درصد آب مصرفی کشور در بخش کشاورزی مصرف می‌شود آب مهمترین عامل محدود‌کننده توسعه کشاورزی در ایران می باشد. در طول چند سال اخیر افزایش بهره‌وری مصرف آب کشاورزی از طریق اعمال روش های کم آبیاری یکی از موضوعات مورد مطالعه محققین و برنامه ریزان کشاورزی بوده است. اگرچه استان لرستان یکی از استان های تولید‌کننده عمده عدس می باشد تاکنون اثرات کم آبیاری روی عملکرد این محصول در این استان مطالعه نشده است. لذا این مطالعه به‌منظور بررسی تاثیر کم آبیاری بر عملکرد و اجزای عملکرد عدس (رقم گچساران)، در خرم‌آباد واقع در استان لرستان انجام شد.مواد و روش ها: یک آزمایش مزرعه ای در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تیمار آبیاری (شامل 100، 75، 50 و 25 درصد تبخیر- تعرق واقعی گیاه عدس حاصل از میکرو لایسیمتر) در چهار تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه لرستان اجرا گردید. میانگین تبخیر و تعرق اندازه گیری شده در چهار میکرو لایسیمتر واقع در مزرعه آزمایشی به‌عنوان نیاز آبی تیمار 100 درصد (تیمار شاهد) در نظر گرفته شد. نیاز آبی سایر تیمارها متناظر با توجه به درصد آبیاری مربوطه (75، 50 و 25 درصد) محاسبه شد. حجم آب آبیاری برای هر کدام از تیمارها با توجه به نیاز آبی، سطح کرت و کارایی ابیاری (75 درصد) محاسبه گردید. در زمان برداشت تعداد 10 بوته به‌طور تصادفی از دو ردیف میانی هر کرت برداشت شد و صفاتی از قبیل ارتفاع بوته، تعداد شاخه های اصلی، تعداد شاخه در بوته، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد زیستی، عملکرد دانه، کارآیی مصرف آب (بر اساس عملکرد دانه) و بهره وری آب (با توجه به متوسط قیمت عدس در لرستان) اندازه گیری و محاسبه شد. در نهایت تجزیه و تحلیل آماری نتایج شامل تجزیه واریانس و مقایسه میانگین ها به روش آزمون دانکن در سطح احتمال پنج درصد و با استفاده از نرم افزار mstatc انجام شد.یافته ها: نتایج این پژوهش نشان داد که تیمار 25 درصد نیاز آبی و 75 درصد نیاز آبی به‌ترتیب با 1022 و 1381 کیلوگرم در هکتار، کمترین و بیشترین عملکرد دانه را داشتند. کارآیی مصرف آب و بهره وری آب در تیمار 25 درصد نیاز آبی و 50 درصد نیاز آبی دارای بیشترین مقدار و در تیمار 100 درصد نیاز آبی دارای کمترین مقدار بود. تجزیه و تحلیل آماری نتایج بیانگر این بود که مقدار آبیاری، اثر معنی‌داری (در سطح 1 درصد) بر صفات تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در بوته، عملکرد زیستی، عملکرد دانه، کارآیی مصرف آب و بهره وری آب داشت.نتیجه گیری: با توجه به بالا بودن کارآیی مصرف و بهره وری آب در تیمار 50 درصد نیاز آبی و تفاوت اندک عملکرد آن با تیمار 100 درصد نیاز آبی می‌توان در شرایط محدودیت آب پیشنهاد نمود که 50 درصد نیاز آبی عدس تامین گردد.