مطالعه تغییرپذیری صفات ریخت‌شناسی برنج پس از جهش القایی با اتیل متان سولفونات (EMS) و شناسایی لاین‌های جهش‌یافته با پتانسیل عملکرد بالا

استفاده از جهش القایی یکی از راه‌های موثر برای بهبود صفات کیفی و کمی در گیاهان زراعی می‌باشد. این پژوهش به‌منظور مطالعه تغییرپذیری صفات ریخت‌شناسی در برنج پس از کاربرد موتاژن اتیل موتان سولفونات (ems) انجام شد. از محلول 1/0 درصد ems استفاده و رقم برنج ندا تحت‌تاثیر آن قرار گرفت و سپس صفات ریخت‌شناسی کیفی و کمی در 212 لاین جهش‌یافته نسل 2m ارزیابی گردید. براساس مشاهدات ظاهری، رنگ ساقه در دو لاین و زاویه ساقه در 5 لاین نسبت به رقم مادری تغییر پیدا کرد و براساس آزمون عطر و طعم دو لاین معطر شناسایی گردید. همچنین، میانگین ارتفاع بوته و زمان خوشه‌دهی در لاین‌های جهش‌یافته نسبت به رقم مادری به‌ترتیب کاهش معنی‌دار و افزایش به‌نسبت معنی‌داری پیدا کرد. 22 لاین جهش‌یافته براساس پنجه‌دهی بیش‌تر و ظاهر قوی‌تر انتخاب شدند و به همراه رقم مادری از نظر برخی صفات کمی مورد ارزیابی قرار گرفتند. تجزیه واریانس نشان داد که تفاوت بسیار معنی‌داری میان ژنوتیپ‌ها در تمام صفات اندازه‌گیری شده وجود داشت. اثر این انتخاب بر بیش‌تر صفات مورد مطالعه مطلوب بود، به‌طوری‌که بیش‌ترین تاثیر به‌ترتیب مربوط به صفاتی مانند تعداد دانه پر (3/41 درصد)، تعداد کل دانه (4/37 درصد)، تعداد پنجه (4/29 درصد)، عملکرد بوته (حدود 25 درصد)، ارتفاع بوته (حدود 5- درصد) و کم‌ترین تاثیر مربوط به وزن صددانه (05/0- درصد) و زمان خوشه‌دهی (4/2 درصد) بود. تعداد 7 لاین، عملکرد بالاتر معنی‌داری نسبت به رقم مادری نشان دادند که در بیش‌تر آن‌ها تعداد کل دانه و دانه پر به‌طور معنی‌داری نسبت به شاهد افزایش یافت. براساس مقایسه میانگین‌ها، 3 لاین جهش‌یافته mt-a، mt199 و mt44 به‌عنوان لاین‌های با پتانسیل عملکرد بالا معرفی شدند. براساس نتایج این پژوهش می‌توان نتیجه‌گیری کرد که فن جهش برای ایجاد تنوع ژنتیکی در صفات مختلف در برنج مطلوب است و انتخاب ظاهری در نسل 2m برای شناسایی لاین‌های جهش‌یافته با عملکرد بالا کارآمد می‌باشد.