بررسی برخی شاخص‌های فیزیولوژیک، عملکرد دانه و اجزای عملکرد ارقام کلزا تحت‌تاثیر تنش خشکی

این پژوهش با هدف ارزیابی کارایی شاخص‌های فیزیولوژیک برای شناسایی اثر کمبود آب و بررسی اثر خشکی بر عملکرد دانه و اجزای آن روی کلزا در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی آذربایجان‌شرقی طی سال زراعی 90-1389 اجرا گردید. آزمایش به‌صورت فاکتوریل بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی با 3 تکرار انجام شد. تیمارها مورد مطالعه شامل آبیاری در 3 سطح: بدون تنش (آبیاری به‌هنگام تخلیه 35-30 درصد آب قابل استفاده خاک)، تنش کمبود آب در مرحله روزت و مرحله پرشدن دانه (آبیاری به‌هنگام تخلیه 75-70 درصد آب قابل استفاده خاک) و عامل ژنوتیپ شامل 6 ژنوتیپ پاییزه کرج 1، کرج 3، اپرا، اکاپی، لیکورد و مودنا بودند. نتایج به‌دست آمده نشان دادند کمبود آب در مرحله روزت باعث افزایش معنی‌دار دمای برگ و کاهش معنی‌دار محتوای آب نسبی برگ و هدایت روزنه‌ای می‌شود، ولی اثر معنی‌داری روی عملکرد دانه، روغن و اجزای عملکرد نداشت. تنش خشکی در طول دوره پرشدن دانه‌ها باعث کاهش محتوای آب نسبی برگ، هدایت روزنه‌ای و افزایش دمای برگ گردید. هم‌چنین تنش کم‌‌آبی در طی دوره پر شدن دانه کاهش معنی‌دار ارتفاع بوته، اجزای عملکرد دانه به‌جز تعداد دانه در خورجین و کاهش عملکرد دانه و روغن را به‌دنبال داشت. بین عملکرد دانه با تعداد خورجین در بوته همبستگی مثبت و معنی‌داری به‌دست آمد. به‌نظر می‌رسد کاهش عملکرد دانه به‌طور عمده از طریق افت تعداد خورجین در بوته باشد. با توجه به‌وجود همبستگی‌های معنی‌دار بین عملکرد دانه با شاخص‌های هدایت روزنه، محتوای آب نسبی برگ و دمای برگ، این شاخص‌ها برای شناسایی اثرات خشکی در کلزا، قابل استفاده دیده شدند. نتایج نشان داد ارقام اکاپی و لیکورد به‌ترتیب با کسب 4670 و 4518 کیلوگرم دانه و 1861 و 1758 کیلوگرم روغن در هکتار از عملکرد به‌مراتب بالاتری در اقلیم سرد دشت تبریز برخوردار بودند.واژه‌های کلیدی: شاخص فیزیولوژیک، عملکرد دانه و روغن، کمبود آب، کلزا