تحلیل توارث کمیت و کیفیت الیاف پنبه با استفاده از تجزیه به عامل ها

هدف از انجام این مطالعه بررسی کارایی تجزیه به عامل ها به‌عنوان یکی از روش های آماری چندمتغیره در تحلیل نحوه توارث خواص کمی و کیفی الیاف پنبه بود. بوته های شش رقم پنبه به‌همراه 240 لاین نوترکیب نسل 6f حاصل از تلاقی آن‌ها در سال 1390 در ایستگاه تحقیقات کشاورزی هاشم آباد گرگان مورد بررسی قرار گرفتند. بر‌اساس نتایج تجزیه به عامل ها، شش عامل اول دلیل ایجاد بیش از 83 درصد شباهت بین شش والد مورد بررسی بودند. با توجه به مقادیر بار عامل ها، سه عامل اول به‌ترتیب عامل تولید وش، رشد رویشی و کیفیت الیاف نام گرفتند. بای پلات امتیاز عامل ها نشان داد که بیشترین تولید وش و رشد رویشی متعلق به رقم ساحل بود و ارقام زودرس تر مقادیر پایین تری از امتیاز این عامل ها را به خود اختصاص دادند. بیشترین امتیاز عامل کیفیت الیاف متعلق به رقم شماره 200 بود و رقم ساحل از این نظر متوسط بود. در بین تلاقی ها هیچ لاینی نبود که از نظر هر دو عامل تولید وش و رشد رویشی برتر باشد و بیشتر لاین های مورد بررسی از نظر امتیاز این دو عامل مقادیر حدواسط را به خود اختصاص دادند. در بین لاین های 6f مورد مطالعه، بیشترین امتیاز از نظر عامل تولید وش متعلق به لاین هایی بود که یک والد آن‌ها رقم ساحل بود. پتانسیل بالای رقم ساحل و تلاقی های حاصل از آن نشان داد که این رقم همچنان یک مخزن بسیار قوی از ژن های افزایش دهنده کمّیت و کیفیت الیاف پنبه برای کشت در مناطق شمالی ایران به‌ویژه استان گلستان می‌باشد. صادق بودن روابط توارثی والد- نتاج و قابلیت پیشگویی وضعیت تلاقی ها از نظر عامل تولید وش بیانگر مفهوم قابلیت ترکیب پذیری عمومی والدین پنبه مورد استفاده از نظر این عامل بود. همچینن بر اساس نتایج این پژوهش، عامل ها که خود ترکیب خطی از چند متغیر ساده هستند را می‌توان همانند متغیرهای معمولی در مطالعات ژنتیک کمی مورد بررسی قرار داد. واژه‌های کلیدی: fa، pca، بار، امتیاز، عملکرد