بررسی برخی صفات رشدی ارقام کینوا (chenopodium quinoa willd.) متاثر از سطوح رطوبتی و تاریخ کاشت در دو منطقه از استان خراسان جنوبی

رشد، جزء اصلی در توانایی زیستی همه موجودات، واسطه‌ای مهم جهت تعاملات رقابتی در جامعه گیاهی و عامل محوری تعیین کننده عملکرد محصولات زراعی می‌باشد. سالیانه حدود 12 میلیون هکتار از اراضی تولیدی به دلیل فعالیت‌های انسانی و تغییر اقلیم، خشک و بی‌حاصل گردیده است. کینوا دارای تنوع ژنتیکی بسیار زیاد بوده و در طیف وسیعی از خاک‌ها، اقلیم‌ها و عرض‌های جغرافیایی قابلیت کشت دارد همچنین ظرفیتی فوق‌العاده جهت کشت در خاک‌های خشک و کم آب را داراست زیرا دارای قابلیت‌هایی از قبیل نیاز ذاتی پایین به آب، توانایی از سرگیری سرعت فتوسنتز و همچنین حفظ سطح برگ پس از دوره خشکی می‌باشد؛ همچنین کینوا به تنش خشکی از طریق فرار، تحمل و اجتناب از خشکی پاسخ می‌دهد.به منظور بررسی روند تغییرات ارتفاع و شاخص سبزینگی برگ کینوا، چهار آزمایش مجزا در دو منطقه (بیرجند و سربیشه) و دو تاریخ کاشت (اسفند و مرداد) در سال‌های 99-1398 به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل پنج سطح رطوبتی (25، 50، 75، 100 و 125 درصد نیاز آبی گیاه) و سه رقم کینوا (تیتیکاکا، گیزاوان و ردکارینا) بود. تجزیه واریانس پس از برش‌دهی فیزیکی داده‌ها، به صورت جداگانه برای هر مرحله از نمونه-برداری انجام شد. در انتهای فصل رشد نیز ارتفاع بوته و طول گل‌آذین‌های اصلی و فرعی به صورت تجزیه مرکب و با فرض ثابت در نظر گرفتن اثرات زمان و مکان، مورد بررسی قرار گرفتند.نتایج تجزیه واریانس داده‌های چهار آزمایش مجزا نشان داد که در هر دو منطقه، در کشت اسفندماه، رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، رقم گیزاوان، دیرتر از سایر ارقام به حداکثر میزان شاخص رسیده و با شیب کمتری نیز کاهش یافتند و درواقع از شاخص سبزینگی بالاتری برخوردار بودند. همچنین بیشترین ارتفاع بوته در کشت اسفند و مرداد به ترتیب در ارقام ردکارینا و گیزاوان مشاهده شد. در ابتدای فصل رشد، بیشترین میزان شاخص سبزینگی برگ در سطح 125 درصد نیاز آبی مشاهده شد که اختلاف معنی‌داری با سایر سطوح رطوبتی نداشت. با گذشت زمان، میزان شاخص سبزینگی برگ در سطوح رطوبتی پایین‌تر افزایش یافت به نحوی که میزان آن در سطح 25 درصد نیاز آبی بیشتر بوده و اختلاف معنی‌داری با سایر سطوح داشت. بالاترین ارتفاع بوته در سطح 125 درصد نیاز آبی بود و در هردو مکان و زمان مورد مطالعه، اختلاف معنی‌داری بین تیمارهای 125 و 100 درصد نیاز آبی گیاه، مشاهده نشد. براساس نتایج تجزیه مرکب داده‌ها در انتهای فصل رشد، بیشترین ارتفاع بوته در رقم ردکارینا و کمترین آن در رقم تیتیکاکا مشاهده شد و عامل رقم بر طول گل‌آذین‌های اصلی و فرعی تاثیر معنی‌داری نداشت. تاریخ کاشت نیز بر ارتفاع بوته تاثیر معنی‌داری نداشت اما بیشترین طول گل‌آذین اصلی و کمترین طول گل‌آذین فرعی در کشت مردادماه بدست آمد. در بررسی اثر مکان کاشت می‌توان بیان نمود که بیشترین ارتفاع بوته و طول گل‌آذین اصلی در سربیشه به ترتیب به میزان 86.34 و 19.04 سانتیمتر و بیشترین طول گل‌آذین فرعی در بیرجند به میزان 14.17 سانتی‌متر مشاهده شد. با کاهش آبیاری از سطح 125 درصد به سطوح 100، 75، 50 و 25 درصد نیاز آبی، ارتفاع بوته به ترتیب 6.50، 15.11، 26.88 و 41.13 درصد، طول گل‌آذین اصلی به ترتیب 7.96، 16.52، 20.90 و 32.83 درصد و طول گل‌آذین فرعی به ترتیب 9.29، 19.38، 40.76 و 47.51 درصد کاهش یافتند.به‌طور کلی می‌توان بیان نمود که بالاترین میزان صفات رشدی از قبیل ارتفاع، شاخص سبزینگی برگ و طول گل‌آذین‌ اصلی در کشت اسفندماه در هر دو شهرستان مورد مطالعه، متعلق به رقم ردکارینا و در کشت مردادماه، متعلق به رقم گیزاوان بود. اعمال تنش رطوبتی نیز موجب کاهش معنی‌دار این صفات در هر چهار آزمایش گردید.

evaluation of some growth traits of quinoa cultivars (chenopodium quinoa willd.) affected by moisture levels and planting date in two regions of south khorasan

growth is a major component of fitness in all organisms an important mediator of competitive interactions in plant communities and a central determinant of yield in crops. every year about 12 million hectares of productive land has become dry and barren due to human activities and climate. quinoa has a very high genetic diversity and can be cultivated in a wide range of soils, climates and latitudes. it also is a plant responds to drought stress through escape, tolerance and avoidance of drought and has an extraordinary capacity for cultivation in dry and low-water soils because of its capabilities such as low inherent need for water, the maintenance of leaf surface and the ability to resume the speed of photosynthesis after drought stress.in order to evaluate the trend changes in the height and leaf greenness index of quinoa, four separate experiments were conducted in factorial layout based on randomized complete block design with three replications in two regions (birjand and sarbisheh) and two planting dates (march and july) in 2018-2019. the experimental factors included five moisture levels (25, 50, 75, 100 and 125% of crop water requirement) and three quinoa cultivars (titicaca, giza1 and redcarina). separate analysis of variance was also performed for each sampling time. at the end of the growing season, the plant height and the length of the main and sub inflorescences were analyzed as a compound analysis that the effects of time (planting date) and place were considered fixe.the results of variance analysis in four separate experiments showed that in both regions, in march cultivation, redcarina and in august cultivation, giza1 reached the maximum value of leaf greenness index later than other cultivars and decreased with a lower slope and they actually had a higher leaf greenness index. also, the highest plant height in march and august cultivation was observed in redcarina and giza1 cultivars respectively. at the beginning of the growing season, the highest value of leaf greenness index was observed in the level of 125% of water requirement, which was not significantly different from other moisture levels. with the passage of time, the value of leaf greenness index increased in lower moisture levels so that its value was higher at 25% water requirement level and had a significant difference with other levels. the highest plant height was at the level of 125% water requirement no significant difference was observed between the levels of 125% and 100% plant’s water requirement in both places and time studied. based on the results of composite analysis at the end of the growing season, the highest and lowest plant height was observed in redcarina and titicaca cultivars respectively and the cultivar had no significant effect on the length of main and sub inflorescences. planting date had no significant effect on plant height. however, the maximum main inflorescence length and the lowest sub inflorescence length were obtained from august cultivation. the maximum plant height and main inflorescence length (86.34 and 19.04 cm respectively) were observed in sarbisheh, and the maximum sub inflorescence length (14.17 cm) was observed in birjand. by reducing irrigation from the level of 125% to the levels of 100, 75, 50 and 25% of water requirement, the plant height decreased by 6.50, 15.11, 26.88 and 41.13%, respectively, the main inflorescence length decreased by 7.96, 16.52, 20.90 and 32.83%, respectively and the sub inflorescence length decreased by 9.29, 19.38, 40.76 and 47.51% respectively.in general, redcarina at march cultivation date, and giza1 at july cultivation date, had the best height plant, leave greenness index and length main and sub inflorescences compared to other cultivars. applying.....