بررسی تنوع ژنتیکی فامیل های نیمه خواهری چغندرقند تحت شرایط آلودگی طبیعی به نماتد مولد سیست و ریزومانیا

سابقه و هدف: اصلاح نباتات بر پایه تنوع ژنتیکی استوار شده است. تنوع ژنتیکی از تکامل طبیعی منشاء گرفته است و مهمترین جزء در پایداری نظام‌های بیولوژیکی می‌باشد و سازگاری درازمدت و بقای جمعیت را تضمین می‌کند.کشاورزی متداول باعث کاهش شدید تنوع در گیاهان زراعی شده است. از بین حدود30000 گونه گیاهی خوراکی شناسایی شده، تنها 30 گونه منابع عمده تغذیه مردم جهان را تشکیل می‌دهند.با توجه به اینکه وجود تنوع ژنتیکی برای موفقیت در اصلاح نباتات ضروری می باشد لذا انتخاب ژنوتیپ های برتر از بین جمعیت‌های اصلاح شده بستگی به وجود تنوع ژنتیکی دارد. هدف از این تحقیق، ارزیابی تنوع ژنتیکی هاف سیب های چغندرقند در شرایط آلودگی طبیعی به ریزومانیا و نماتد مولد سیست و تعیین روابط صفات مختلف با استفاده از روش‌های آماری چندمتغیره می باشد.مواد و روش ها: در این آزمایش فامیل های نیمه خواهری چغندرقند (90 لاین) در مزرعه دارای آلودگی طبیعی به نماتد مولد سیست و ریزومانیا در ایستگاه تحقیقات کشاورزی طرق (مشهد) با استفاده از طرح آگمنت با چهار شاهد آریا، فرناندو، پائولتا و شریف در سال 1399 مورد مطالعه قرار گرفتند.یافته ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که تنوع ژنتیکی معنی‌داری میان هاف سیب های مورد مطالعه از نظر صفات عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص و عملکرد قند خالص وجود داشت. بیشترین میزان توارث پذیری در بین صفات مورد ارزیابی مربوط به عملکرد قند خالص با توارث 86/87 درصد بود که حاکی از تاثیرپذیری کم این صفت از عوامل محیطی است. در این تحقیق، عملکرد قند خالص با تمام صفات به استثنای درصد قند ملاس همبستگی مثبت و معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد داشتند. نتایج تجزیه رگرسیون گام ‌به ‌گام نشان داد که دو صفت عملکرد قند ناخالص و ضریب استحصال شکر بیش از 99 درصد تغییرات عملکرد قند خالص را سبب می‌شوند. نتایج تجزیه علیت نشان داد که عملکرد قند ناخالص بیش‌ترین اثر مستقیم و مثبت را بر عملکرد قند خالص داشت. بر اساس تجزیه خوشه‌ای، ژنوتیپهای آزمایشی در سه گروه متمایز طبقه‌بندی شدند؛ به‌طوری که در گروه اول هاف سیب هایی قرار گرفتند که دارای عملکرد ریشه و قند بالایی بودند.نتیجه گیری: با توجه به وجود تنوع قابل ملاحظه بین صفات و هاف سیب های آزمایشی می‌توان هاف سیبهای با صفات مطلوب را بر اساس اهداف اصلاحی انتخاب کرده و از آنها در برنامه‌های به‌نژادی آینده در راستای تهیه ارقام مقاوم به بیماری‌های نماتد مولد سیست و ریزومانیا بهره جست.واژه‌های کلیدی: چغندرقند، عملکرد قند خالص، فامیل های نیمه خواهری، همبستگی

investigating the genetic diversity of sugar beet half-sib families under natural infection conditions to cyst nematode and rhizomania diseases

background and objectives: since the existence of genetic diversity is necessary for success in plant breeding, therefore, the selection of superior genotypes from the breeding populations depends on the existence of genetic diversity. the purpose of this research is to evaluate the genetic diversity of sugar beet half-sib families in the conditions of natural infection with rhizomania and cyst nematode and to determine the relationships of different traits using multivariate statistical methods.materials and methods: in this experiment the half-sib families of sugar beet (90 lines) were studied in a field naturally infected with cyst nematode and rhizomania at torogh agricultural research station (mashhad) in 2020 using augmented design with four controls, aria, fernando, pauletta and sharif.results: the results of analysis of variance showed that there was a significant genetic diversity among the half-sib families in terms of root yield, sugar yield and white sugar yield. the highest amount of heritability among the evaluated traits was for white sugar yield with 86.87% heritability, which indicates that this trait is less influenced by environmental factors. in this research, white sugar yield had a positive and significant correlation with all traits except molasses sugar percentage at the probability level of 1%. stepwise regression showed that sugar yield and extraction coefficient of sugar cause more than 99% of changes in white sugar yield. path analysis results showed that sugar yield had the most direct and positive effect on white sugar yield. based on cluster analysis, the experimental genotypes were classified into three distinct groups; so that the first group included half-sib families that had high root yield and sugar.conclusion: in general, the results showed that there was considerable variation between the studied traits and half-sib families. 30 lines out of the 90 half-sib lines investigated had high mean white sugar yield, sugar yield and root yield and were placed in the same group with two external resistant control cultivars (fernando and pauletta). among the studied genotypes, the mentioned lines had high resistance to cyst nematode and rhizomania diseases. therefore, they can be used in future breeding programs in order to prepare hybrids resistant to cyst nematode and rhizomania diseases.