بررسی دینامیک حرکت دانه‌گرده و ارتباط آن با بارآوری درختان پسته

سابقه و هدف: حرکت دانه‌گرده پدیده‌ای دینامیک بوده که تحت تاثیر عوامل متعددی نظیر سرعت باد، جهت ورزش باد، نقشه کاشت درختان و، نوع ژنوتیپ نر و رقم ماده و رطوبت نسبی هوا قرار دارد. به‌منظور درک میزان تراکم گرده در فواصل مختلف درختان ماده از تک درخت نر در باغ رقم شاه پسند این آزمایش طراحی و اجرا گردید. همچنین به منظور بررسی اثر فاصله از منبع گرده بر تراکم گرده در قطعه باغ رقم اکبری نیز چنین آزمایشی طراحی گردید و اثر فاصله بر روی تراکم گرده بررسی گردید. مواد و روش ها: در این آزمایش، در پای هر درخت ماده که به فاصله 7 متر از یکدیگر بود پایه‌های چوبی قرار داده شد و بر سطح هر پایه چوبی یک لام آغشته به ورقی نازک از وازلین قرار داده شد. لام‌هایی که دارای یک روکش بسیار نازک وازلین بودند توسط کش به تخته‌ای محکم، سپس روی پایه‌ای با ارتفاع 2 متری از سطح زمین نصب و در کنار درختان ماده پسته در سه جهت شرقی، شمال شرقی و جنوب شرقی درخت نر تا فاصله 64 متری از درخت نر قرار داده شدند. لام‌ها برای قطعه شاه پسند هر هشت ساعت یک‌بار بر اساس فاصله از منبع گرده و تا هفت روز با میکروسکوپ نوری از 13 فروردین تا 20 فروردین 1396 شمارش شدند. ولی در قطعه اکبری هر 24 ساعت یکبار لام ها تعویض شدند . شمارش ها بر اساس میانگین 5 دید بر روی لام ثبت گردید. داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار سس در قالب طرح کاملاً تصادفی مورد تجزیه واقع شدند. یافته ها: با استفاده از نتایج واریانس مشخص شد که سرعت باد در روزهای اندازه‌گیری از 4 تا 20 متر بر ثانیه متغیر بود. بین سه جهت ذکرشده از نظر تراکم دانه‌گرده تفاوت وجود داشت؛ و باد غالب از مبنای 330 درجه شمال غربی می‌وزید ولی سایر بادها از 110 درجه جهت جنوبی و 90 درجه شرقی و 10 درجه شمالی تشخیص داده شد. به‌طورکلی نتایج در قطعه درختان شاه‌پسند نشان داد که تا 16 متر تراکم گرده حداکثر بود و سپس تا 30 متر روند تراکم گرده کاهش ناچیز و بعد از آن روند کاهشی تراکم گرده مشاهده می‌شد (p<0.05) و از فاصله 60 متری روند تراکم گرده کاهش معنی‌دار داشت. نتایج نشان داد که به‌طورکلی بیشترین تراکم گرده تا فاصله 10 متری از منبع دانه‌گرده در روز پنجم باز شدن گل‌های نر به سمت شرق مشاهده شد. بهترین سرعت باد از نظر تراکم گرده بین 5 تا 10 متر بر ثانیه مشخص گردید. در قطعه اکبری، تراکم حداکثر دانه‌گرده بین فاصله 20 تا 30 متری بود که یک مدل سینوسی را نشان می‌داد. نتایج مقایسه بارآوری با گرده‌افشانی باز و گرده‌افشانی کنترل‌شده در قطعه شاه‌پسند در فواصل مختلف از منبع گرده اختلاف معنی‌داری نشان نداد. نتیجه مذکور نشان داد که با وجود کاهش تراکم گرده از فاصله 40 متری منبع گرده به بعد در قطعه شاه‌پسند این کاهش تراکم گرده اثر معنی‌داری بر بارآوری نداشت.نتیجه گیری: در این تحقیق مشخص شد که تراکم گرده در قطعه شاه‌پسند و اکبری تحت تاثیر سرعت و جهت باد، فاصله و فراوانی تعداد منبع گرده بود و در هر دو قطعه شاه پسند و اکبری از فاصله 30 متری تراکم گرده رو به کاهش نهاد. در قطعه شاه پسند کاهش تراکم گرده تا فاصله60 متری اثر معنی داری بر بار آوری نداشت. سرعت و جهت باد , و تعداد درختان نر اثر محسوسی بر تراکم مناسب گرده در دو قطعه شاه پسند و اکبری داشت.

investigation on dynamic of pollen flow and its relation with fruit set in pistachio (pistachia vera) trees

background and objectives: pollen flow in anemophilous plants is a dynamic process. this controlled by wind speed, turbulence direction and depends on, plantation map, rate of air humidity, male genotype and female cultivar biological characteristics. the aims of this research were to survey and analysis pollen dispersal model in distance from few male genotypes within a block of shahpasand and akbari pistachio cultivars. materials and methods: the lams coated with thin layer of vaseline gel were installed on piece of wood tied on top of wooden bars. the bars had a distance of 7 m to each other as distance of female trees. . the lams were installed horizontally and vertically on bars which had planted beside female tress from a distance of 8 to 64m in shahpasand and 80 m in akbari plot. every lam was installed on woody bar from 8 am to 8 am of next day and number of pollen was counted on horizontal and vertical lam via a light microscope. data were analyzed using rcd and regression analysis, as y is accounted as pollen intensity and x as distance to pollinizer.results: results indicated the pollen intensity was declined after 35 m distance from male genotypes. further, fruit set also indicated a decreasing trend as distance had been increased from male genotypes. however, the intensity of pollen was differed on different day. this was due to some differences appeared by wind speed and direction. the best wind speed on 2 m height from the ground was 10 km/h equal to 2.7 m/s. on days when the speed of winds was raised to more than 30 km there were no traces of pollens dispersal on lams and dusts were replaced. the maximum intensity of pollen in akbari plot was found in distance between 20 to 30 m from male trees. the recent results indicated a sinusoidal model. there was no found significant differences in fruit set percentage by open pollination and by controlled pollination by hand in shahpasnand plot. even though the intensity of pollen was reduced in 40 m distance from male tree but this condition had no effect on rate of fruit set percentage in shahpasand plot. conclusion: within this research it was cleared that pollen intensity in both plots of shahpasand and akbari female trees was influenced by wind speed, wind direction and frequency of male trees. intensity of pollen was reduced by 40 m from pollen source in both plots of shahpasanand and akbari. there was no reduction in fruit set at shahpasand by 60 m distance from the male tree. it is suggested plantation of few male tree in the row for 3 of 4 rows of female pistachio trees would be more beneficial for orchardist