بررسی اثر تغییرات عملکرد محصولات پاییزه دیم بر مزیت نسبی و سودآوری اجتماعی .

سابقه و هدف: کشاورزی از مهم‌ترین فعالیت‌های اقتصادی به شمار می‌آ‌ید که بیش از هر چیز به شرایط جوی وابسته است. تغییرات آب و هوایی بر عملکرد محصولات تاثیر بسزایی دارد. با توجه به محدودیت‌های عوامل تولید، ویژگی‌های اقلیمی و جغرافیایی استان های مختلف، شناسایی مزیت نسبی محصولات زراعی از اهمیت بالایی برخوردار است. عدم آگاهی از مزیت نسبی باعث استفاده نامناسب و غیربهینه از منابع می‌شود. بنابراین شناخت مزیت نسبی محصولات در مناطق مختلف، جهت برنامه‌ریزی و استفاده بهینه از امکانات مفید می‌باشد. این مطالعه با هدف تعیین مزیت نسبی برخی از محصولات مهم و دیم پاییزه انجام شد. مواد و روش‌ها: در بخش زراعی این مطالعه عملکرد محصولات دیم شامل گندم، جو، نخود و عدس در استان‌های اردبیل، فارس و خراسان رضوی با استفاده از مدل icrop2 ssm شبیه‌سازی شد. به منظور کاهش نوسانات اقلیمی و برای برآورد دقیق‌تر، از اطلاعات هواشناسی بلند مدت استفاده گردید. ارزیابی‌های اقتصادی با استفاده از روش ماتریس تحلیل سیاستی (pam) و شاخص منابع داخلی (drc) و هزینه به منفعت اجتماعی (scb) انجام شد. همچنین شاخص‌های حمایت اسمی (npc)، ضریب حمایت موثر (epc)، ضریب حمایت اسمی از نهاده (npi) نیز اندازه‌گیری شد. در شرایط تولید متوسط (مدیریت زراعی متوسط یا شرایط اقلیمی نامناسب) 50 درصد از پتانسیل عملکرد و در شرایط تولید مطلوب (مدیریت زراعی مطلوب یا شرایط اقلیمی خوب) 70 درصد از پتانسیل عملکرد قابل دستیابی است. بنابراین با استفاده از مدل icrop2 ssm عملکردهای 50 و 70 درصد پتانسیل شبیه‌سازی و تاثیر آن بر مزیت نسبی و سودآوری اجتماعی مورد بررسی قرار گرفت.یافته‌ها: نتایج نشان داد که براساس شاخص drc اردبیل در تولید گندم، نخود و عدس؛ خراسان رضوی در تولید نخود و عدس؛ فارس در تولید نخود از مزیت نسبی برخودارند. از نظر شاخص scb تولید گندم در اردبیل، نخود در هر سه استان و عدس در استان اردبیل و خراسان رضوی دارای سودآوری اجتماعی می‌باشد. نتایج نشان می‌دهد با افزایش عملکرد، مزیت نسبی و سودآوری اجتماعی بهبود می‌یابد، به طوری که اگر کشاورزان هر منطقه بتوانند حداقل 50 درصد پتانسیل عملکرد (قابل دستیابی) را تولید کنند هر سه استان دارای مزیت نسبی در تولید محصولات (گندم، جو، نخود و عدس دیم) خواهند بود. براساس نتایج شبیه‌سازی، استان‌های فارس و اردبیل در تولید گندم بالاترین و از نظر تولید جو، نخود و عدس استان اردبیل بالاترین عملکرد قابل دستیابی را به خود اختصاص دادند. براساس عملکردهای واقعی فقط استان اردبیل بالاترین عملکردها را داشته و از نظر شاخص‌های اقتصادی نیز نسبت به سایر استان‌ها برتر بود.نتیجه‌گیری: محصولات گندم، جو، نخود و عدس دیم در استان اردبیل به دلیل شرایط اقلیمی مناسب این منطقه عملکردهای بالاتری داشتند. از دلایل مزیت‌دار بودن محصولات در استان اردبیل تولید با عملکردهای بالا می‌باشد که درآمد تولیدکنندگان این منطقه را نسبت به دو استان دیگر افزایش داده است و تولید محصولات دیم در این استان با سودآوری همراه بوده است.

investigating the effect of changes in the yield of winter rainfed crops on comparative advantage and social profit.

background and objectives: agriculture is one of the most important economic activities highly dependent on climatic conditions more than any other factors. climate change significantly affects crop production. due to the limitation in production factors, inputs, climatic and geographic properties of different provinces, identification of the comparative advantage of crops is essential. lack of knowledge about comparative advantage would lead to improper and non optimal use of resources. therefore, knowledge about comparative advantage in different regions is useful to plan and exploit the resources. the present study was conducted to identify the comparative advantage of some important rainfed winter crops.materials and methods: in the agronomic section of this study, the yield of rainfed crops including wheat, barley, chickpea and lentil in ardabil, fars and khorasan razavi provinces were simulated using the ssm icrop2 model. long term meteorological data were used to decrease climatic fluctuations and more precise estimation. economic evaluations were performed using policy analysis matrix (pam), domestic resource cost (drc) and social cost benefit index (scb) methods. also, nominal protection coefficient (npc), effective protection of crops (epc) and nominal protection input (npi) were measured. in the agronomic section of this study, the yield of each region was simulated according to the climatic conditions and using the ssm icrop2 model (to determine the production potential of each region). for this purpose, long term weather data were used and simulation was done for a 30 year period from 1986 to 2015. under the moderate production conditions (moderate agronomic management or unsuitable climatic conditions), 50 percent of the yield potential, and under the optimum production conditions (optimum agronomic management or good climatic conditions), 70 percent of the potential yield is attainable. therefore, 50 and 70 percent of yield potential were simulated using the ssm icrop2 model and their effect on comparative advantage and social profit were investigated.results: the results indicate that according to the drc index, ardabil in wheat, chickpea and lentil production, khorasan razavi in chickpea and lentil and fars in chickpea production have a comparative advantage. based on the scb index, the production of wheat in ardabil, chickpea in all three provinces and lentil in ardabil and khorasan razavi provinces have social profit. according to the results, increase yield leads to improved comparative advantage and social profit so that all three provinces will have social profit in crop production (rainfed, wheat, barley, chickpea and lentil) provided that the farmers attain at least 50 percent of the yield potential (exploitable yield). according to the results of the simulation, fars and ardabil had the highest exploitable yield in wheat production, and regarding barley, chickpea and lentil, the highest exploitable yield was related to ardabil province. based on the actual yields, only ardabil province had high yields and was superior to other provinces in terms of the economic indices. conclusion: wheat, barley, chickpea and lentil crops had higher yield in ardabil province due to the suitable climatic conditions of this region. one of the reasons for the advantage of crop production in ardabil is its higher yield which has increased the income of growers compared with the other two provinces, and production of rainfed crops in this province has led to benefits.