اثر تنش خشکی بر عملکرد و اجزای عملکرد دانه و کارآیی مصرف تابش در سه نوع لوبیا قرمز، سفید و چیتی

سابقه و هدف: گیاه لوبیا به شرایط آب و خاک و کیفیت آن بسیار حساس بوده و عملکرد آن حتی در دوره‌های کوتاه ‌مدت تنش صدمه می‌بیند. کمبود آب تاثیرات بسیار منفی بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد لوبیا دارد. با توجه به این که تنش خشکی از مهم‌ترین تنش‌های محیطی در بخش کشاورزی است، تلاش‌های زیادی برای حفظ عملکرد گیاهان تحت شرایط خشکی صورت گرفته است .کم‌آبیاری، انتخاب یک راهبرد بهینه و برتر برای استفاده از آب تحت شرایط کمبود و یا بالا بودن قیمت آب است. بنابراین با توجه به اهمیت موضوع، این تحقیق با هدف بررسی تاثیر تنش خشکی بر عملکرد، اجزای عملکرد و کارآیی مصرف تابش در کشت انواع مختلف لوبیا در شرایط آب و هوایی مشهد انجام گردید. مواد و روش‌ها: برای بررسی تاثیر تیمارهای آبیاری بر عملکرد دانه و اجزای عملکرد و کارآیی مصرف تابش در سه نوع لوبیا آزمایشی بصورت کرت‌های خرد شده بر پایه بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار در بهار دو سال 96-1395 و 97-1396 در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه فردوسی مشهد اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل آبیاری بدون تنش (آبیاری بر اساس 100 درصد نیاز آبی گیاه) و سطوح تنش خشکی (آبیاری بر اساس 75 درصد نیاز آبی گیاه و آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی گیاه) بعنوان کرت اصلی و سه نوع لوبیا قرمز (phaseolus calcaratus)، سفید (phaseolus lanatus) و چیتی (phaseolus calcaratus) بعنوان کرت فرعی بودند. تجزیه و تحلیل داده‌ها با استفاده از نرم‌افزار sas و مقایسه میانگین تیمارها بر مبنای آزمونlsd در سطح احتمال پنج درصد انجام گردید.یافته‌ها: نتایج نشان داد اثر متقابل آبیاری و نوع لوبیا بر عملکرد دانه، عملکرد زیستی، شاخص برداشت، تعداد غلاف در بوته، تعداد دانه در غلاف و کارایی مصرف تابش معنی‌دار بود. بیشترین عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت (به ترتیب 1421.44 و 4126.6 کیلوگرم در هکتار و 35.76 درصد) مربوط به لوبیا قرمز و کمترین آن (به ترتیب 872.67 و 2225.5 کیلوگرم در هکتار و 30.52 درصد) مربوط به لوبیا چیتی بود. بر اساس نتایج، تیمار آبیاری بدون تنش بالاترین عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت(به ترتیب 1602/2 و 4811/9 کیلوگرم در هکتار و 39/24 درصد) را نشان داد و کم ترین میزان عملکرد دانه، عملکرد زیستی و شاخص برداشت (به ترتیب 1093/22 و 3388/8 کیلوگرم در هکتار و 33/06 درصد) در تیمار تنش خشکی (آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی) حاصل گردید. در حالی که آبیاری بدون تنش موجب افزایش تعداد غلاف در بوته در لوبیا قرمز و لوبیا سفید (13 غلاف در بوته) گردید، این تیمار آبیاری (با 3808 درصد کاهش) منجر به کاهش این صفت در لوبیا چیتی (8/05 غلاف در بوته) شد. در تیمار تنش خشکی (آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی)، لوبیا قرمز و لوبیا چیتی به ترتیب دارای بیشترین (6/82 دانه در غلاف) و کم ترین (2/47 دانه در غلاف) تعداد دانه در غلاف بودند. بیش ترین وزن صد دانه در آبیاری بدون تنش (28/39 گرم) به دست آمد و تنش خشکی (آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی) منجر به حصول کم ترین میزان این صفت (26/04 گرم) گردید. در بین انواع لوبیا، بالاترین وزن صد دانه (31/16 گرم) در لوبیای قرمز به دست آمد. با افزایش شدت تنش خشکی بر میزانکارایی مصرف تابش کاسته شد و میزان کارایی مصرف تابش در شرایط آبیاری بدون تنش (1/8 گرم بر مگاژول) بالاتر از میزان آن در تیمار تنش خشکی (آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی) بود. لوبیا قرمز (1/9 گرم بر مگاژول) نسبت به لوبیا سفید (1/6 گرم بر مگاژول) و لوبیا چیتی (1/5 گرم بر مگاژول) از کارایی مصرف تابش بالاتری برخوردار بود. تیمار آبیاری بدون تنش (آبیاری بر اساس 100 درصد نیاز آبی گیاه) باعث افزایش کارایی مصرف تابش در لوبیا قرمز (1/3 گرم بر مگاژول) شد و تنش خشکی (آبیاری بر اساس 50 درصد نیاز آبی گیاه) در لوبیا سفید موجب کاهش این صفت گردید. نتیجه گیری: با توجه به نتایج حاصله آبیاری بدون تنش و لوبیای قرمز جهت حصول به عملکرد بالاتر، مطلوب به نظر می رسد.

effect of drought stress on yield and yield components and radiation use efficiency of three types of red, white and pinto beans

background andobjectives: bean plant is very sensitive to water and soil conditions and its quality and its yield is damaged even in short periods of stress. water deficiency has very negative effects on grain yield and bean yield components. due to the fact that drought stress is one of the most important environmental stresses in the agricultural sector, many efforts have been made to maintain crop yields under drought conditions. conditions are shortages or high water prices. therefore, due to the importance of this issue, this study was conducted to investigate the effect of drought stress on yield, yield components and efficiency of radiation consumption in growing different types of beans in mashhad climate.materials and methods: to investigate the effect of irrigation treatments on grain yield and yield components and radiation use efficiency in three types of experimental beans in the form of split plots based on randomized complete blocks in three replications in the spring of 20162017 and 201797 in the research farm. faculty of agriculture, ferdowsi university of mashhad. experimental factors include nonstress irrigation (irrigation based on 100% of plant water requirement) and drought stress levels (irrigation based on 75% of plant water requirement and irrigation based on 50% of plant water requirement) as main plot and three types of beans (red, white and chiti) as subplots. data analysis was performed using sas software and comparison of means of treatments based on lsd test at a probability level of 5%.results: the results showed that the interaction effect of irrigation and bean type on grain yield, biological yield, harvest index, number of pods per plant, number of seeds per pod and radiation consumption efficiency was significant. the highest grain yield, biological yield and harvest index (1421.44 and 4126.6 kg / ha and 35.76%, respectively) were related to red beans and the lowest (872.67 and 2225.5 kg / ha and 52, respectively). / 30%) was related to pinto beans. the highest grain yield, biological yield and harvest index (1602.28 and 4811.9 kg / ha and 39.24%, respectively) were related to stressfree irrigation and the lowest (1093.222 and 3388.8 kg / ha, respectively). 33.06%) was related to drought stress (irrigation based on 50% water requirement). the results of interaction showed that the highest number of pods per plant in nonstress irrigation was red and white beans and the lowest number of pods per plant in pinto beans (with 38.08% reduction) was obtained in nonstress irrigation. the highest number of seeds per pod was obtained in drought stress (irrigation based on 50% water requirement) in red beans and the lowest in pinto beans (with 63.78% decrease) in drought stress (irrigation based on 50% water requirement). the highest 100seed weight was in nonstress irrigation and the lowest 100seed weight was in drought stress (irrigation basedon 50% of water requirement), red beans and pinto beans had the highest (6.82 seeds per pod) and the lowest (2.47 seeds per pod) number of seeds per pod, respectively. the highest 100-seed weight was obtained in normal irrigation (28.39 g) and drought stress (irrigation based on 50 percent water requirement) resulted in the lowest amount of this trait (26.04 g). among bean varieties, the highest 100-grain weight (31.16 g) was obtained in red beans.