ارزیابی ژنتیکی صفت ماده‌گلی در خیار با استفاده از روش تجزیه میانگین نسل‌ها

سابقه و هدف: هیبریدهای ماده‌گل خیار از مزیت پرمحصول بودن برخوردار هستند؛ براین اساس صفت ماده‌گل بودن باید همواره در تولید ارقام هیبرید خیار مد نظر قرار گیرد. حداقل پنج ژن وجود دارد که بیان جنسیت ماده‌گلی را تحت تاثیر قرار می‌دهد. جهت اصلاح خیار برای تولید ارقام جدید با عملکرد بالاتر و کیفیت بهتر، استفاده از تنوع ژنتیکی و ژرم پلاسم این گیاه بشدت ضروری است. اطلاع از اهمیت و میزان اثرات ژنتیکی کنترل کننده توارث صفات می‌تواند به انتخاب روش مناسب اصلاحی گیاه بیانجامد. بنابراین تحقیق حاضر با هدف نحوه وراثت صفت ماده‌گلی و بررسی اثرات ژن‌های کنترل کننده در این صفت و دیگر اجزای عملکرد، در نتاج حاصل از تلاقی یک لاین ماده با یک لاین منتخب نر صورت گرفت تا در نهایت برنامه اصلاحی مناسبی اتخاذ شود. مواد و روش‌ها: به ‌منظور ارزیابی ژنتیکی و برآورد وراثت‌پذیری صفت ماده‌گلی در خیار، هفت نسل (p1, p2, f1, f2, bc1, bc2, f3) از تلاقی دو لاین ماده‌گل n10 و نرگل a11 تهیه و صفات تعداد گل ماده، تعداد گل نر، تعداد میوه در بوته، ارتفاع بوته و طول میانگره در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با سه تکرار اندازه‌گیری شدند. جهت ایجاد جمعیت‌ها، آزمایش‌هایی در بهار و پاییز 1396 تا 1397 طی سه مرحله در گلخانه‌ی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان صورت گرفت و ارزیابی جمعیت‌ها در سال 1398 در مزرعه پژوهشی دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه گیلان انجام شد، سال اول به منظور تولید بذرهای هیبرید تلاقی بین دو لاین ماده‌گل n10 و نرگل a11 صورت گرفت، پس از تولید و کشت بذر هیبرید در مرحله دوم، خودگشنی و تلاقی برگشتی هیبرید با والدین انجام شد و جمعیت‌های f2 و تلاقی‌های برگشتی با هر دو والد ایجاد شدند. در سال دوم، نمونه‌هایی از بذور نسل دوم به منظور خودگشنی و ایجاد جمعیت نسل سوم در گلخانه کشت شدند. در گلخانه از سیستم کشت هیدروپونیک استفاده و کوددهی و آبیاری گیاهان با فواصل زمانی منظم انجام شد. در سیستم کشت مزرعه‌ای مراحل داشت با استفاده از سیستم آبیاری قطره‌ای و مالچ پوششی جهت کاشت استفاده شد. تست نرمال بودن داده‌ها توسط آزمون چولگی و کشیدگی در نرم افزار spss و آنالیز داده‌ها توسط نرم افزار sas انجام شد. مقایسه میانگین نسل‌ها نیز با استفاده از آزمونlsd در سطح احتمال 5% و 1% صورت گرفت.یافته‌ها: در مورد صفت ماده‌گلی تفاوت معنی‌داری بین نسل‌های مورد بررسی وجود داشت. بررسی آزمون‌های مقیاس نیز برای این صفت نشان داد که ممکن است آثار متقابل غیرآللی نیز در بین ژن‌های کنترل کننده این صفت وجود داشته باشد. برآورد پارامترهای ژنتیکی و انجام آزمون مقیاس مشترک نشان داد که برای تمامی صفات مورد مطالعه، انواع مختلفی از اپیستازی وجود دارد. نتایج نشان داد در مورد صفت تعداد گل ماده تمام آثار ژنتیکی معنی‌دار شد. برای صفات تعداد گل نر، تعداد میوه در بوته و طول میانگره، مدل شش پارامتری شامل تمامی آثار ژنتیکی به غیر از اپیستازی غالبیتغالبیت، کنترل صفات را به‌ عهده داشت، در حالی‌که برای صفت ارتفاع بوته، مدل شش پارامتری شامل تمام آثار ژنتیکی بدون اپیستازی افزایشیافزایشی بهترین مدل ژنتیکی توجیه‌کننده تنوع بود. نتیجه‌گیری: ارزیابی وراثت‌پذیری و درجه غالبیت نشان داد واریانس افزایشی در صفات تعداد گل ماده و تعداد میوه دارای اهمیت بیشتری بود به این معنی که می‌توان برای اصلاح این صفات در جمعیت مورد مطالعه ژنوتیپ‌های برتر را انتخاب کرد.

genetic evaluation of gynoecioucy in cucumber (cucumis sativus l.) using generation mean analysis method

background and objectives: gynociouce hybrids have the advantage of high yield; therefore, gynociouce trait should always be considered in the production of cucumber hybrid cultivars. there are at least five genes that affect the expression of gynociouce. in order to improve cucumber for production new cultivars with higher yield and better quality, using of genetic diversity and cucumber germplasm is extremely essential. knowing the importance and extent of controller genetic effects the inheritance of traits can lead to the selection of appropriate corrective methods. therefore, the present study took with this goal how inheritance of the gynoeciouc trait and to investigate the effects of controller genes on this trait and other performance components in cross between a commercial hybrid and a selected line, finally a proper amendatory plan is adopted.material and method: in order to evaluate genetic and determinate heritability of gynoecioucy in cucumber seven generation including p1, p2, f1, f2, bc1, bc2 and f3 from a cross between two gynoeciouc and androeciouc cucumber lines n10×a11, were supplied and number of female flowers and number of male flowers, number of fruit per plant, length of plant and length of internode were evaluated in a randomized complete block design with three replications. cause on create populations, experiments were carried out in the spring and autumn of 2017 to 2018 in three stages in the greenhouse of the college of agricultural sciences, university of guilan and population assessment was performed in 1398 in the research farm of the faculty of agricultural sciences, university of guilan. first year, in order to produce hybrid seeds, a cross was made between gynoecious n10 and androecious a11 lines. after producing and cultivating hybrid seeds in the second stage, selfpollination and hybrid crossbreeding with parents were carried out and f2 populations and backcrosses were created. in the second year, samples of second generation seeds were planted in greenhouses for creating selfpollination and thirdgeneration populations. in the greenhouse, hydroponic cultivation system was used and fertilization and irrigation of plants were did at regular intervals. in the field cultivation system, growing phases were carried out using drip irrigation system and cover mulch for planting and necessary agricultural care in the cultivation stages. data normality was tested by spss software and data analysis was performed by sas software. generation mean comparison was also performed using lsd test at 5% and 1% probability levels.results: about the gynoecioucy there was a significant differences among case study generations. examination of scale tests for this trait also showed that there may be inallele interactions among the genes controlling this trait. examination of genetical parameter and doing scale tests showed for all of study traits there are different epistasis. the results showed about number of female flower all of the genetic parameters was significant and for number of male flower, number of fruit per plant and length of internode traits simple six parametric was in charge of controlhing the traits such as all of genetic parameters without dominancedominance epistasis, whereas for length of plant trait simple six parametric model such as all of genetic parameters without additiveadditive epistasis was the best of genetic model vindication for diversity. discussion: evaluation of inheritance and dominance degree showed additive variance was more important in number of female flower and number of fruit per plant traits that means superior genotypes can be select to modify these traits in the study population.