تاثیر محلول پاشی عناصر روی و فسفر بر صفات ریخت شناسی، عملکرد و اجزای عملکرد و کیفیت دانه برنج (ارقام هاشمی و گیلانه)

سابقه و هدف: پس از نیتروژن فسفر دومین عنصر پر مصرف محدود کننده رشد و عملکرد و روی مهمترین عنصر کم مصرف می باشند که اثرات ناشی از کمبود آنها گسترده ترین و جدیترین اختلالات تغذیه ای را در اراضی شالیزاری جهان ایجاد کرده و یکی از عوامل مهم کاهش عملکرد در گیاه برنج است. پژوهش حاضر به منظور بررسی تاثیر محلول پاشی عناصر روی و فسفر بر صفات مورفولویک عملکرد و اجزای عملکرد و کیفیت دانه برنج ارقام هاشمی (محلی) و گیلانه (اصلاح شده) انجام شد. مواد و روش ها: آزمایشی مزرعه ای دو ساله در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در دو سال زراعی 1396 و 1397در مزرعه پژوهشی موسسه تحقیقات برنج کشور - رشت اجرا شد. فاکتور (عامل)های آزمایشی عبارتند از: رقم به عنوان عامل اول در دو سطح (رقم محلی هاشمی و رقم اصلاح شده (گیلانه عامل روی به عنوان عامل دوم در سه سطح (1 - عدم استفاده از کود روی (شاهد) 2- محلول پاشی 5 در هزار روی از منبع سولفات روی 22 درصد در مرحله شروع آبستنی 3- محلول پاشی 5 در هزار روی در مرحله شروع آبستنی به همراه محلول پاشی روی در مرحله پرشدن دانه و فسفر به عنوان عامل سوم در سه سطح (1 - عدم استفاده از کود فسفره (شاهد) 2- محلول پاشی 5 در هزار فسفر از منبع مونو فسفات پتاسیم آزمایشگاهی در مرحله شروع آبستنی 3- محلول پاشی 5 در هزار فسفر در مرحله شروع آبستنی و مرحله شدن پر شدن دانه. نتایج: محلول پاشی فسفر از بین خصوصیات ریخت شناسی و فیزیولوژیکی اندازه گیری شده تنها بر وزن هزاردانه شاخص برداشت و محتوای فسفر دانه تاثیر معنی دار نداشته است. اثر محلول پاشی روی بر بیشتر خصوصیات ریخت شناسی و فیزیولوژیکی به جز وزن هزاردانه شاخص برداشت و محتوای فسفر دانه در سطوح احتمال 1 و 5 درصد معنی دار بوده است. محلول پاشی با روی پنج در هزار در مرحله شروع آبستنی و در مرحله رسیدگی دانه به همراه محلول پاشی با فسفر پنج در هزار مرحله شروع آبستنی و در مرحله رسیدگی دانه به ترتیب باعث افزایش 7/00 و 12/94 درصدی طول خوشه در رقم گیلانه و هاشمی، افزایش 35/23، ٤٠/٠٠ درصدی دانه پر، 6/40 و 35/00 درصدی دانه پوک نسبت به ،شاهد، افزایش 7/00 و 11/10 درصدی عملکرد دانه و افزایش 25/98 درصد و 19/22 درصدی زیست توده در ارقام گیلانه و هاشمی شده است. بالاترین میزان پروتئین برنج سفید ثبت شده به ترتیب 11 درصد برای رقم هاشمی و 1٠/٦٧ درصد برای رقم گیلانه بوده که در تیمار محلول پاشی با سولفات روی پنج در هزار مرحله شروع آبستنی و در مرحله رسیدگی دانه به دست آمده و نسبت به شاهد به ترتیب 32/37 و 38/21 درصد افزایش داشته است. نتیجه گیری: محلول پاشی با سولفات روی پنج در هزار مرحله شروع آبستنی و در مرحله رسیدگی (دانه برترین تیمار برای صفات کمی و کیفی اندازه گیری شده هر دو رقم برنج هاشمی و گیلانه بود. نتایج همچنین بر این نکته تاکید دارد که کاربرد عنصر روی مهمترین عامل افزایش میزان روی و پروتئین در دانه .هست اگرچه رقم گیلانه به دلیل کودپذیری بیشتر تفاوت معنی داری با رقم هاشمی در صفات عملکردی از خود نشان داده است.

The effect of zinc and phosphorus foliar application on morphological characters, grain yield and yield components, and grain quality of rice (Hashemi and Guilaneh cultivar)

Background and Objectives: Phosphorus (P) is the second most important macronutrients and zinc (Zn) is the most important micronutrients that their deficiency is the most important global nutrient disorder in the world paddy fields. The current field study was conducted to explain the effect of Zn and P foliar application on Zn and P content of rice grains and more broadly, grains biofortification (Zn and protein content). Materials and Methods: The three factors factorial experiment was conducted in a completely randomized block design with three replications in 20172018 at research field of the rice research institute of Iran, Rasht. The experimental factors were: varieties at two levels (Hashemi (local) and Guilaneh (improved) varieties), Phosphorous at three levels and Zinc at three levels.Also, the experimental treatments were: 1 no zinc foliar application (controltap water foliar application), 2 the foliar application of 0.5% zinc sulphate (22%) at the strat of booting, 3 the foliar application of 0.5% zinc sulphate (22%) at the strat of booting and the start of grain filling stages; 4 no P foliar application (controltap water foliar application), 2 the foliar application of 0.5% P(mono potassium phosphate laboratory brand) at the strat of booting, 3 the foliar application of 0.5% P at the strat of booting and the start of grain filling stages.Results: The results of analysis of variance indicated that all the applied treatments and their interactions significantly influenced the morphological, yield and yield components, Zn and protein contents of rice grains. The results revealed that the foliar application of Zn and P the strat of booting and grain filling stages increased panicle length in Hashemi (7%) and Guilaneh (12.94%) cultivars, filled and unfertile grain number of Guilaneh (35.23 6.40%) and Hashemi (4035%) cultivars. Also, the foliar application of Zn and P (alone) increased the grain yield about 7 and 11.10%, respectively, and their application the strat of booting and grain filling stages increased biological yield of Hashemi and Guilaneh cultivars about 19.22 and 25.98%, respectively. The highest content of grain Zn and protein content were recorded at by the strat of booting and grain filling stages foliar application of Zn about 27 and 11 present, respectively. Conclusion: It can be concluded that the foliar application of Zn and P at the strat of booting and the start of grain filling stages might enhanced the studied rice cultivars yield and yield component and more broadly the grain quality.