بررسی ریخت شناختی توده های asparagus azerbaijanensis و اثر تنش خشکی بر رشد گیاهچه های مارچوبه ایرانی

سابقه و هدف: تنش خشکی یکی از رایج‌ترین تنش‌های محیطی در فرآیند تولید محصولات کشاورزی در سراسر جهان است. مهم‌ترین گونه تجاری مارچوبه asparagus officinalis است که به برخی از شایع‌ترین تنش‌های زنده و غیرزنده حساس است. بنابر گزارشات، گونه‌های ایرانی مارچوبه به‌خوبی می‌توانند برخی از شرایط نامساعد خاک را تحمل کنند. اهداف پژوهش حاضر، شناسایی و ارزیابی مورفولوژیکی توده‌‌های مختلف گونه ایرانی a. azerbaijanensis، بررسی شاخصه‌های جوانه ‌زنی بذر و رشد گیاهچه در مارچوبه‌‌های ایرانی تحت شرایط تنش خشکی، مقایسه میزان مقاومت توده‌های ایرانی با رقم تجاری مری واشنگتن و معرفی توده‌های برتر به‌ منظور بکارگیری آن‌ها در برنامه‌های اصلاحی مارچوبه با هدف تولید هیبریدهای مقاوم به خشکی بودند. مواد و روش‌ها: پژوهش حاضر در طی سال‌های 1400 - 1399 در دانشکده علوم کشاورزی دانشگاه زنجان در دو بخش مختلف صورت پذیرفت که بخش اول مربوط به جمع‌آوری و بررسی صفات مورفولوژیکی دو توده خودرو مارچوبه از گونه a. azerbaijanensis و بخش دوم مربوط به بررسی اثر تنش خشکی (در چهار سطح: 0 (شاهد)، 5، 10 و 15 درصد پلی ‌اتیلن گلایکول) بر شاخصه‌های جوانه‌زنی بذر (سرعت و درصد جوانه‌زنی بذر) و رشد گیاهچه (طول ریشه‌چه و ساقه‌چه، نسبت طول ریشه‌چه به ساقه‌چه و وزن تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه) مارچوبه های ایرانی در شرایط آزمایشگاه می‌شد. یافته‌ها: میانگین طول و قطر اسپیر در توده‌های اهر و ماکو، 48.94 سانتیمتر و 4.70 میلی متر بود. در توده‌های مورد بررسی به‌طور متوسط تعداد 2.37 بذر در هر میوه و تعداد 159.40 میوه در هر بوته شمارش گردید و میانگین تعداد کلادود در توده‌های گونه a. azerbaijanensis، 10.28 عدد ارزیابی شد. بیشترین میزان درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر و همچنین طول ریشه‌چه و ساقه‌چه تحت شرایط تنش در توده گزنک به‌ثبت رسید. درصد و سرعت جوانه‌زنی بذر در توده گزنک تحت شرایط تنش خشکی به‌طور متوسط 56.73 و 70.52 درصد نسبت به رقم تجاری مری واشنگتن بیشتر بود. نتایج مقایسات میانگین برای صفات وزن تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه نشان داد که در تمامی توده‌های مورد بررسی با افزایش سطح تنش میزان وزن تر و خشک ریشه‌چه و ساقه‌چه کاهش یافت. نتیجه‌گیری: توده‌های خودرو گونه a. azerbaijanensis با توجه به برخورداری از تنوع مورفولوژیکی مناسب و تولید اسپیرهایی با طعم و اندازه مطلوب، گزینه‌ای مناسب در جهت بکارگیری در برنامه‌های اصلاحی مارچوبه با هدف تولید مارچوبه‌هایی با رشد رویشی برتر می‌باشند. برتری توده‌های مختلف مارچوبه ایرانی نسبت به رقم تجاری بکارگرفته شده در این پژوهش در تحمل شرایط کم‌آبی و تنش نیز نوید‌بخش امکان بررسی بیشتر مارچوبه‌های ایرانی در پروژ‌ها و مطالعات اصلاحی مارچوبه با هدف تولید ارقام مقاوم به تنش خشکی می باشد.

Morphological evaluation of Asparagus azerbaijanensis accessions and effect of drought stress on Iranian asparagus seedlings growth

Morphological evaluation of Asparagus azerbaijanensis accessions and effect of drought stress on Iranian asparagus seedlings growth AbstractBackground and Objectives: Drought stress is one of the most common environmental stresses in agriculture crops production process worldwide. Asparagus officinalis is the most economically important species of asparagus which is susceptible to some of the most common biotic and abiotic stresses. According to reports, Iranian species of asparagus can well tolerate some of unsuitable soil conditions. The purposes of current study were identification and morphological evaluation of different accessions of A. azerbaijanensis Iranian species, evaluation of seed germination indices and seedling growth of Iranian asparagus under drought stress condition, comparing of Iranian accessions tolerance rate with Mary Washington commercial cultivar and introducing of superior accessions for using in asparagus breeding programs with aim of producing drought resistant hybrids. Materials and Methods: The current study was carried out in two different sections at university of Zanjan, during 20202021, which the first experiment was related to collection and morphological evaluation of two wild accessions of A. azerbaijanensis species and the second experiment was related to evaluation of drought stress (in four levels: 0 (control), 5, 10 and 15 % of polyethylene glycol) on seed germination indices (germination speed and percentage) and seedling growth (length of radicle and plumule, radicle length to plumule length ratio and fresh and dry weights of radicle and plumule) of Iranian asparagus in laboratory condition.Results: The average of spear length and diameter in Ahar and Makou accessions were 48.94 cm and 4.70 mm. The mean numbers of seed per fruit and fruit per plant were 2.37 and 159.40 numbers in evaluated accessions and average of 10.28 cladode number was evaluated in accessions of A. azerbaijanensis species. The highest seed germination speed and percentage and also length of radicle and plumule were recorded in Gazanak accession under stress conditions. The percentage and speed of seed germination in Gazanak accession were averagely 56.73 and 70.52% higher than those of Mary Washington commercial cultivar under drought stress conditions. The mean comparing results for fresh and dry weights of radicle and plumule traits showed that fresh and dry weights of radicle and plumule decreased by increasing of stress level in all of evaluated accessions. Conclusion: Wild accessions of A. azerbaijanensis species, due to their suitable morphological variation and producing of spears with desired taste and size, are suitable candidates to employ in asparagus breeding programs with the aim of producing asparagus with superior vegetative growth. Also, the superiority of Iranian asparagus different accessions over the commercial cultivar used in this study in tolerating of water deficit conditions and stress, promises the possibility of further evaluation of Iranian asparagus in asparagus breeding projects and studies with aim of producing dry resistant cultivars. Keywords: Drought stress, Germination percentage, Iranian asparagus, Polyethylene glycol.