انتخاب بهترین الگوی کاشت و تراکم بوته در دو رقم کنجد (sesamum indicum l.) با تیپ رشدی متفاوت در منطقه کرج

سابقه و هدف: در بین دانه‌های روغنی، کنجد (sesamum indicum l.) به دلیل دارا بودن میزان قابل توجهی از ترکیبات آنتی‌اکسیدانی، اسید آمینه‌های ضروری و اسیدهای چرب غیر اشباع، به عنوان ملکه‌ی دانه‌های روغنی شناخته شده است. از میان مدیریت‌های لازم برای رسیدن به حداکثر تولید گیاهان زراعی، می‌توان به انتخاب رقم، تراکم و آرایش کاشت اشاره نمود. ارقام مختلف کنجد دارای ویژگی‌های رشدی متفاوتی (برای مثال، نحوه‌ی شاخه‌دهی) بوده و هر یک از آنها برای یک روش کاشت و با یک تراکم مشخص، مناسب هستند. هدف از اجرای این پژوهش، ارزیابی آرایش کاشت و تراکم مناسب برای دو رقم از گیاه کنجد بود. مواد و روش: در این پژوهش، اثر آرایش کاشت (کشت یک یا دو ردیف روی پشته)، تراکم بوته (20، 30 و 40 بوته در متر مربع) و ارقام کنجد (اولتان و ناز تک شاخه) بر اساس آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار طی سال‌های 1398و 1399 در منطقه کرج مورد ارزیابی قرار گرفتند. صفات ارتفاع بوته، عملکرد و اجزای عملکرد دانه، عملکرد ماده خشک، شاخص برداشت و درصد و عملکرد روغن ارزیابی شدند. تجزیه‌های آماری با استفاده از نرم‌افزار sas انجام گرفت و برای مقایسه میانگین‌های اصلی از آزمون lsdو برای مقایسه میانگین‌‌های برهم‌کنش‌ها، از روش برش ‌دهی استفاده گردید. یافته‌ها: تجزیه واریانس نشان داد که عامل آرایش کاشت بر ارتفاع گیاه و عملکرد ماده خشک، عامل تراکم بوته بر همه‌ صفات (به استثنای وزن هزار دانه) و عامل رقم بر کلیه‌ی صفات (به استثنای شاخص برداشت) تاثیر معنی‌داری داشتند. مقایسه میانگین‌ها نشان داد که میانگین ارتفاع گیاه (126 سانتیمتر) در آرایش کاشت دو ردیف روی پشته به طور معنی‌داری بیشتر بود. از بین اجزای عملکرد، تعداد کپسول در بوته در تراکم‌های 30 و 40 بوته در مترمربع (به ترتیب، 57 و 60 عدد) بیشترین مقدار بود که در مقایسه با تراکم 20 بوته در مترمربع (50 عدد) تفاوت آماری معنی‌داری داشتند. تعداد دانه در کپسول در تراکم 20 بوته در مترمربع بیشترین مقدار بود (58 عدد) که نسبت به دو تراکم دیگر، تفاوت آماری معنی‌داری نشان داد. از بین تراکم‌های مورد مطالعه، بالاترین عملکرد دانه (993 کیلوگرم در هکتار) از تراکم 40 بوته در مترمربع و کمترین مقدار عملکرد دانه (798 کیلوگرم در هکتار) از تراکم 20 بوته در مترمربع به دست آمد. از بین دو رقم مورد مطالعه، رقم اولتان دارای بالاترین عملکرد و اجزای عملکرد دانه بود که نسبت به رقم ناز تک‌شاخه، تفاوت آماری معنی‌داری را نشان داد. بیشترین عملکرد روغن را رقم اولتان در هر یک از تراکم‌های 30 و40 بوته در متر مربع تولید نمود که از لحاظ آماری در آرایش کاشت یک یا دو ردیفه، این رقم تفاوت معنی‌داری نشان نداد. نتیجه‌گیری: این پژوهش نشان داد که رقم اولتان درآرایش‌ کاشت یک ردیف روی پشته و در تراکم‌ 30 بوته در متر مربع برای منطقه کرج قابل توصیه می‌باشد.

Selection of the best planting method and plant density for two sesame (Sesamum indicum L.) cultivars with different growth types in Karaj region

Background and objectives: Among oilseeds, sesame (Sesamum indicum L.) is known as the queen of oilseeds due to its significant amount of antioxidant compounds, essential amino acids and unsaturated fatty acids. Among the necessary managements to achieve maximum crop production, the selection of cultivar, density and planting pattern could be mentioned. Different sesame cultivars have various growth characteristics (for example, branching) and each of them is suitable for a planting method with a certain density. The aim of this study was to evaluate the planting pattern and suitable density for two sesame cultivars.Materials and methods: In this study, the effect of planting pattern (single or double row(s) on ridges), plant density (20, 30 and 40 plants m2) and sesame cultivars (Oltan and Naz Tak Shakheh) based on factorial experiment in a randomized complete blocks design were evaluated in three replications during 2019 and 2020 in Karaj region. Plant height, grain yield and yield components, dry matter yield, harvest index and oil percentage and yield were evaluated. Statistical analyzes were performed using SAS software and LSD test was used to compare the main means and slicing was used to compare the means of interactions.Results: Analysis of variance showed that effect of planting pattern factor on plant height and dry matter yield, plant density factor on all traits (except 1000seed weight) and cultivar factor on all traits (except harvest index) were significant. Comparison of means showed that the mean of plant height in planting pattern of double rows on ridges (126 cm) was significantly higher. Among the yield components, the number of capsules per plant at densities of 30 and 40 plants m2 (57 and 60, respectively) were the highest, which were statistically significant compared to the density of 20 plants m2 (50). The number of seeds per capsule at the density of 20 plants m2 was the highest (58) which showed a statistically significant difference compared to the other two densities. Among the studied densities, the highest grain yield (993 kg ha1) was obtained from the density of 40 plants m2 and the lowest grain yield (798 kg ha2) was obtained from the density of 20 plants m2. Among the two studied cultivars, Oltan cultivar had the highest yield and grain yield components which showed a statistically significant difference compared to Naz Tak Shakheh. The highest oil yield was produced by Oltan cultivar in each of the densities of 30 and 40 plants m2, which statistically did not show a significant difference in planting pattern of single or double row(s) on ridges. Conclusion: This study showed that Oltan cultivar is recommended in planting pattern of single row on ridges and in density of 30 plants m2 for Karaj region.