مقایسه خصوصیات کمی و کیفی ارقام چغندرقند در کشت بهاره و پاییزه تحت شرایط آلوده به بیماری ریزومانیا

سابقه و هدف: کشت پاییزه چغندرقند به دلیل استفاده از بارش‌های فصول پاییز و زمستان و اجتناب از نیاز بیش از حد به آبیاری در هوای بسیار خشک تابستان یکی از راهکارهای افزایش تولید چغندرقند با حداقل میزان آب مصرفی است. بیماری ریزومانیا در دنیا به عنوان مخرب‌ترین بیماری چغندرقند شناخته شده است. هدف از این تحقیق بررسی خصوصیات کمی و کیفی و تاثیر بیماری ویروسی ریزومانیا بر ارقام حساس و متحمل اصلاح شده چغندر قند در کشت بهاره و پاییزه در شرایط خاک آلوده منطقه تربت جام می‌باشد.مواد و روش‌ها: در این تحقیق پنج رقم تجارتی داخلی و خارجی شامل ارقام تجارتی مقاوم و حساس به بیماری ریزومانیا در مزرعه آلوده به بیماری ریزومانیای کارخانه قند تربت جام به صورت بهاره و پاییزه کشت گردید. این آزمایش به صورت کرت‌های خرد شده در قالب طرح پایه بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی 97-1396 انجام شد به طوریکه زمان کاشت به عنوان عامل اصلی در دو سطح (بهاره و پاییزه) و رقم به عنوان عامل فرعی در پنج سطح (ارقام giada، dorothea، sbsi002، monatunno و rasoul) در نظر گرفته شد. صفات مورد مطالعه در این تحقیق شامل عملکرد ریشه، درصد قند ناخالص، عملکرد قند ناخالص، درصد قند خالص، عملکرد قند خالص، سدیم، پتاسیم، نیتروژن مضره، ضریب استحصال شکر، قند ملاس، شدت وقوع بیماری و شاخص آزمون الایزا (od) بود. تجزیه واریانس با استفاده از نرم افزار آماری sas v.9.1 انجام شد. مقایسه میانگین صفات مورد مطالعه نیز با استفاده از آزمون lsd در سطح احتمال پنج و یک درصد صورت گرفت.یافته‌ها: نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین دو زمان کاشت بهاره و پاییزه از نظر عملکرد کمی و کیفی و همچنین میزان خسارت ریزومانیا اختلاف معنی‌داری وجود داشت. همچنین از نظر کلیه صفات مورد بررسی به استثنای میزان پتاسیم و نیتروژه مضره بین ارقام مختلف چغندرقند تفاوت معنی‌داری در سطح احتمال یک درصد مشاهده شد. بیشترین مقادیر از نظر صفات عملکرد ریشه، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص و پتاسیم و کمترین مقادیر از نظر شدت وقوع بیماری و شاخص آزمون الایزا در رقم giada و شرایط کشت پاییزه مشاهده شد. در حالیکه رقم شاهد حساس (rasoul) در کشت بهاره دارای کمترین مقادیر از نظر صفات درصد قند ناخالص، عملکرد قند ناخالص، عملکرد قند خالص، پتاسیم و نیتروژن مضره و بیشترین مقادیر از نظر صفات شدت وقوع بیماری و شاخص آزمون الایزا بود.نتیجه‌گیری: به طور کلی نتایج نشان داد که کاشت پاییزه منجر به بهبود عملکرد کمی و کیفی و کاهش خسارت ریزومانیا در چغندرقند می‌شود. با توجه به نتایج این تحقیق کشت پاییزه رقم giada در منطقه تربت جام مناسب می‌باشد

Evaluation of quantitative and qualitative characteristics of sugar beet cultivars in spring and autumn cultivation under conditions of rhizomania infection

Background and objectives: Autumn cultivation of sugar beet is one of the strategies for increasing sugar beet production with minimum amount of water consumed due to the use of autumn and winter precipitation and avoiding the need for irrigation in very dry summer air. Rhizomania is recognized as the most destructive disease of sugar beet in the world. The aim of this study was to investigate the quantitative and qualitative characteristics and the effect of rhizomania viral disease on susceptible and tolerant cultivars of sugar beet in spring and autumn cultivation in polluted soil conditions of Torbate Jam region.Materials and methods: In this research, five domestic and foreign commercial cultivars including rhizomaniaresistant and susceptible commercial cultivars were cultivated in spring and autumn in a field infected with rhizomania disease of Torbate Jam Sugar Factory. The experiment was conducted as split plot in a randomized complete block design with four replications in 201718 growing season as sowing time as main factor in two levels (spring and autumn) and cultivar as sub factor was considered at five levels (Giada, Dorothea, SBSI002, Monatunno and Rasoul). The traits studied in this study included root yield, sugar content, sugar yield, white sugar content, white sugar yield, sodium, potassium, trace nitrogen, sugar extraction coefficient, molasses sugar, disease severity and ELISA test index (OD). Analysis of variance was performed using SAS v.9.1 statistical software. Mean comparisons of traits were performed using LSD test at the probability level of 5 and 1%. Results: Analysis of variance showed that there was a significant difference between the two spring and autumn sowing times in terms of quantitative and qualitative yield and rhizomania damage. Also, for all studied traits, except for potassium and nitric oxide, there was a significant difference at 1% probability level between different sugar beet cultivars. The highest values were observed for root yield, sugar yield, white sugar yield and potassium, and the lowest values for severity of disease and ELISA index in Giada cultivar and autumn cultivation conditions. Whereas, Rasoul cultivar had the lowest values for sugar content, sugar yield, white sugar yield, potassium and nitrogen in spring cultivar and the highest values for disease severity and ELISA. Conclusion: In general, the results showed that autumn sowing leads to improved quantitative and qualitative yield and reduced rhizomania damage in sugar beet. According to the results of this study, autumn cultivation of Giada is suitable in Torbate Jam region