بررسی کشت تاخیری بر انتقال مجدد مواد پرورده، اجزای عملکرد و عملکرد دو رقم گلرنگ در شرایط قطع آبیاری

سابقه و هدف: کمبود دانه‌های روغنی و حجم بالای واردات روغن در ایران از یک سو و محدودیت منابع آبی بر سر راه تولید بسیاری از دانه‌های روغنی از سوی دیگر، ضرورت شناسایی گونه‌ها و ارقام سازگار به این شرایط پر تنش و تعیین حساسترین مراحل رشد گیاه به تنش را آشکار می سازد. گلرنگ به واسطه مقاومت به خشکی امروزه به عنوان یک گیاه زراعی در تناوب کشت کشور مطرح است. بنابراین با توجه به این که تنش آبی و انتخاب تاریخ کاشت مناسب از مهمترین عوامل تعیین کننده تولید گیاهان زراعی می باشد این پژوهش با هدف بررسی کشت تاخیری و رژیم آبیاری بر میزان انتقال مجدد مواد پرورده، اجزای عملکرد و عملکرد دانه گلرنگ انجام شد. مواد و روش ها: به منظور بررسی تاثیر کشت تاخیری و رژیم آبیاری بر میزان انتقال مجدد مواد پرورده، اجزای عملکرد و عملکرد دانه گلرنگ پژوهشی مزرعه‌ای به صورت اسپلیت فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سال زراعی 98-1397 اجرا شد. فاکتورهای آزمایش شامل رژیم آبیاری در سه سطح آبیاری مطلوب، قطع آبیاری در دو مرحله‌ی گلدهی و پر شدن دانه، سه تاریخ کاشت (15 آذر، 5 دی و 25) و دو رقم گلرنگ (گلدشت و محلی اصفهان) بودند. در این پژوهش انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده، کارآیی، انتقال مجدد مواد پرورده، اجزای عملکرد و عملکرد ارقام گلرنگ محاسبه شد. یافته ها: به‌طور کلی نتایج آزمایش نشان داد که صفات اندازه گیری شده به‌طور معنی‌داری تحت تاثیر رژیم آبیاری، تاریخ کاشت و رقم قرار گرفت. قطع آبیاری در گلدهی باعث کاهش تعداد طبق در بوته، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه و عملکرد دانه ارقام گلرنگ به ترتیب به میزان 21.86، 23.87، 28.37 و 33.74 درصد نسبت به آبیاری مطلوب شد. میزان انتقال مجدد مواد پرورده، مشارکت مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده در شرایط قطع آبیاری در گلدهی به ترتیب 30.44، 37.81 و25.37 درصد نسبت به شرایط آبیاری مطلوب افزایش داشت. همچنین تاریخ کاشت تاخیری سوم (25 دی) باعث کاهش انتقال مجدد مواد پرورده (1%44.7)، مشارکت مواد پرورده (%22.72)، کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده (%17.88)، تعداد طبق در بوته (%14.57)، تعداد دانه در طبق (%20.65) و عملکرد دانه (%13.31) گردید. نتیجه گیری: تیمار قطع آبیاری در گلدهی و پر شدن دانه باعث کاهش به ترتیب 52.32 و 34.54 درصد عملکرد دانه در رقم محلی اصفهان در تاریخ کاشت دوم (5 دی) نسبت به تیمار آبیاری مطلوب شد. این درحالیست که عملکرد دانه در این تیمار با تیمار قطع آبیاری در پر شدن دانه در تاریخ کاشت 15 آذر در رقم محلی اصفهان و گلدشت اختلاف معنی دار نداشت که به نظر می رسد به دلیل افزایش انتقال مجدد مواد پرورده و کارآیی انتقال مجدد مواد پرورده در تیمار قطع آبیاری در پر شدن دانه نسبت به آبیاری مطلوب بود. بنابراین انتخاب تاریخ کاشت دیرتر (5 دی) به دلیل عدم اختلاف معنی دار عملکرد آن با تاریخ کاشت 15 آذر و رقم زودرس گلدشت با 12.91 درصد عملکرد بیشتر، می تواند راهکاری مناسب در بهبود و افزایش عملکرد دانه گلرنگ در شرایط تنش آبی آخر فصل در مناطق نیمه خشک باشد.

Investigation of Delay Cropping on assimilate remobilization, Yield Components and Yield of Two Safflower Cultivars under Cutting off Irrigation

AbstractBackground and objectives: The shortage of oilseeds and the high volume of oil imports in Iran and the limitation of water resources for the many oilseeds production, showed the necessity of identifying species and varieties adapted to these stressful conditions and determining the most sensitive stages. Nowadays, safflower, due to drought resistance, is considered as a plant crop in the Iranian crop rotation. Therefore, whith respect to importance of water stress and selection of appropriate planting date in crop production, this research was conducted to investigate the effect of delay cropping and irrigation regime on assimilate remobilization, yield components and yield safflower.Materials and Methods: In order to investigate the effect of delay cropping and irrigation regime on assimilate remobilization rate, yield components and yield of safflower , a field experiment was conducted as split factorial in a completely randomized block design with three replicates at Agriculture College and Natural Resources of Darab, Shiraz University, during 20182019 growing season. Experimental factors consisted of irrigation regimes in three levels included normal irrigation, Cutting of irrigation at flowering and Cutting of irrigation at seed filling, three planting dates (6 December, 26 December and 15 January) and two safflower cultivars (Goldasht and local Isfahan). In this research, dry matter remobilization, remobilization contribution and remobilization efficiency, yield components and yield of safflower were determined. Results: Results showed that the measured traits were affected by irrigation regime, planting date and cultivar, significantly. Cutting of irrigation at flowering reduced number of capitule per plant, number of seeds per capitule, 1000seed weight and grain yield of safflower cultivars by 21.86%, 23.87%, 28.37% and 33.74%, respectively compared to normal irrigation. The amount of dry matter remobilization, remobilization contribution and remobilization efficiency in cutting of irrigation at flowering increased 30.44%, 37.81% and 25.37%, respectively compared to normal irrigation. Also, delayed third planting date (15 January) reduced dry matter remobilization (44.17%), remobilization contribution (22.72%), remobilization efficiency (17.88%), number of capitule per plant (%). 14.57, number of seeds per capitule (20.65%) and grain yield (13.31%).Conclusion: Cutting of irrigation at flowering and seed filling treatments decreased 52.32% and 34.54% of grain yield in Isfahan local cultivar at second planting date (26 December) compared to the normal irrigation treatment, respectively,. However, seed yield in this treatment did not differ significantly with the treatment of cutting of irrigation at seed filling in planting date on 6 December in Isfahan and Goldasht cultivars which seems to be due to increased assimilate remobilization and remobilization efficiency in cutting of irrigation at seed filling compared to normal irrigation. Therefore, selection of optimum planting date (26 December) compared to early planting date (6 December) and early mature Goldasht cultivar by 12.91% higher yield can be an appropriate strategy to improve and increase safflower seed yield under late season water stress in semiarid regions.