مقایسه خصوصیات کمی و کیفی 35 دورگ و ژنوتیپ امیدبخش زردآلو در شرایط استان خراسان رضوی

سابقه و هدف: یکی از اهداف مهم اصلاح زردآلو در ایران، دست‌یابی به ارقام جدید سازگار با خصوصیات مطلوب است. بنابراین ضروریست قبل از معرفی، سازگاری ژنوتیپ های امیدبخش در نقاط مختلف کشور مورد ارزیابی قرار گیرد. این مطالعه با هدف بررسی سازگاری و تعیین خصوصیات کمی و کیفی 35 دورگ و ژنوتیپ به‌دست آمده از برنامه اصلاحی در مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی اجرا شد. مواد و روش‌ها: در این پروژه 35 ژنوتیپ انتخابی و امید بخش زردآلو که در ایستگاه تحقیقات باغبانی سهند طی سالیان گذشته از طریق هیبریداسیون و انتخاب از میان ژنوتیپ‌های بومی بدست آمده‌اند، برای انجام آزمایشات طی سال‌های 1396 تا 1398 مورد ارزیابی قرار گرفتند و ژنوتیپ‌ها در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در سه تکرار مورد مطالعه قرار گرفتند. فاکتورهای اندازهگیری‌شده شامل صفات فنولوژیکی، مورفولوژیکی وپومولوژیکی بودند. هم‌چنین، همبستگی بین صفات و تجزیه به عامل‌های اصلی نیز انجام گرفت. یافته‌ها: نتایج نشان داد که ژنوتیپ dm101 زودرس‌ترین و رقم جلیل دیررس‌ترین بودند. ژنوتیپ‌ها از لحاظ قدرت رویشی درخت در سه گروه (قوی، متوسط و ضعیف)، شاخه‌زایی در سه گروه (زیاد، متوسط و کم)، توزیع جوانه در درخت در سه گروه (غالبا روی سیخک، غالبا روی شاخه‌های یکساله، بهطور مساوی روی سیخک و شاخه یکساله)، قرار گرفتند. هم‌چنین، ژنوتیپ‌های مورد بررسی از لحاظ متوسط وزن میوه بسیار متفاوت بودند. بهطوری‌که رقم شانلی با 75.50 گرم و ac311 با 14.90 گرم به‌ترتیب از بیشترین و کمترین متوسط وزن برخوردار بودند. ژنوتیپ‌ها از لحاظ میزان عملکرد نیز تفاوت معنی‌داری با یکدیگر داشتند، به‌گونه‌ای‌که بالاترین میزان عملکرد (110 کیلوگرم) در ژنوتیپ ad735 مشاهده شد. مزه مغز اکثر ارقام باستثنای ad741 و ad546 شیرین بودند. مشخصات بیوشیمیایی میوه نیز تغییرات معنی‌داری در بین ژنوتیپ‌ها نشان داد، به‌طوری‌که دامنه تغییرات مواد جامد محلول از 13.48 درصد در ad650 تا 21.95 درصد در ac801 و hs515 متفاوت بودند. همبستگی مثبتی بین وزن میوه با وزن هسته (0.73) و وزن مغز (0.26) و همبستگی منفی با عملکرد (0.19-) و تعداد روز از مرحله تمام گل تا رسیدن میوه (0.18-) وجود داشت. مواد جامد محلول همبستگی منفی در سطح 5 درصد با اسید کل (0.21-) و همبستگی مثبتی با ph (0.40) در سطح 1 درصد داشت. نتایج تجزیه به مولفه‌های اصلی نشان داد که عامل pc1 با 29.44 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات پومولوژیکی، عامل pc2 با 17.00 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات مورفولوژیکی، عامل pc3 با 9.00 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات فنولوژیکی و عامل pc4 با 8.00 درصد کل تغییرات بیانگر خصوصیات شیمیایی میوه بودند. این چهار ترکیب حدود 64.94 درصد از کل تغییرات را دارا بودند. نتیجه‌گیری: به‌طور کلی، ارقام شانلی از لحاظ بزرگی اندازه میوه، جلیل از لحاظ دیررسی، کیفیت میوه و قابلیت خشکباری مناسب و پارسی از لحاظ کیفیت میوه، بازارپسندی و رنگ‌پذیری بسیار عالی نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها برتری داشتند.

Comparison of Quantitative and Qualitative Characteristics of 35 Promising Hybrids and Genotypes of Apricot under Khorasan Razavi province conditions

Background and objectives: In Iran, One of the important goals of apricot breeding programs is to obtain new compatible cultivars with the suitable characteristics. Therefore, it is necessary to evaluate the compatibility of promising genotypes in different parts of the country before releasing. The aim of this study was to evaluate the adaptability and determine the quantitative and qualitative characteristics of 35 hybrid and genotypes obtained from the breeding programs in Khorasan Razavi Agricultural and Natural Resources Research and Education Center. Matherials and methods: In this project, 35 selected and promising apricot genotypes obtained at Sahand Horticultural Research Station during the past years through hybridization and selection from native genotypes were evaluated for experiment in 20172019. Genotypes were studied in a randomized complete block design with three replications. Measured factors included phenological, morphological and pomological traits. Also, correlations between traits and decomposition into main factors were performed.Results: The results showed that DM101 genotype was the earliest ripening and Jalil was the late ripening. Genotypes in terms of tree vegetative ability in three groups (strong, medium and weak), branching in three groups (high, medium and low), distribution of buds in trees in three groups (often on spur, often on annual branches, equally on spur and annual branches). Also, The studied genotypes were very different in terms of average fruit weight, so that, Shanli cultivar with 75.50 g and the AC311 with 14.90 g had the highest and lowest average weights, respectively. Genotypes also differed significantly in terms of yield, so that the highest yield (110 kg) was observed in genotype of AD735. The kernel bitterness of most varieties, except for the AD741 and AD546, were sweet. Fruit biochemical characteristics also showed significant changes among genotypes, so that the soluble solids variations ranged from 13.48% in AD650 to 21.95% in AC801 and HS515. Fruit weight had a positive correlation with stone weight (0.73) and kernel weight (0.26) and negative correlation with yield (0.19) and the number of days from the full bloom to fruit ripening (0.18). Soluble solids had a negative correlation at 5% level with total acid (0.21) and a positive correlation with pH (0.40) at 1% level. The results of principal component analysis showed that PC1 factor with 29.44% of total changes expressing pomological characteristics, PC2 factor with 17.00% total changes indicating morphological characteristics, PC3 factor with 9.00% total changes indicating phenological traits and PC4 factor With 8.00% of the total changes, they indicated the chemical properties of the fruit. These four combinations accounted for about 64.94% of the total variation.Conclusions: In general, Shanli cultivar was superior in fruit size, Jalil in late ripening, good fruit quality and drying ability and Parsi in terms of fruit quality, marketability and excellent colorabitliy are superior to other genotypes.