بررسی تنوع نتاج پایه سیب گمی آلماسی (malus × domestica cv. gami almasi) با استفاده از صفات مورفولوژیکی

سابقه و هدف: استفاده از پایه‌های پاکوتاه محلی به دلیل سازگاری با اقلیم منطقه، جلوگیری از ورود آفات و بیماریها به داخل کشور و صرفه‌جویی در هزینه‌های تهیه و تولید آنها حائز اهمیت می‌باشد. بنابراین در اغلب کشور‌های تولید کننده سیب دنیا براساس نیاز اقلیمی و نیاز باغداران آن کشور پایه‌های متنوعی برای سیب اصلاح و معرفی گردیده است. سیب گمی‌آلماسی یک رقم سیب پاکوتاه بومی استان آذربایجان‌غربی، و سازگار با شرایط اقلیمی و خاکی این منطقه بوده و دارای صفات مثبت از قبیل پاکوتاهی، زود باردهی، سازگاری خوب با ارقام تجاری سیب، متحمل به سرما و خاک‌های آهکی و تکثیر آسان است، ولی برخی ویژگی‌های نامطلوب این رقم امکان استفاده مستقیم از آن به عنوان پایه را محدود می‌کند، از اینرو در این تحقیق به منظور دستیابی به پایه مناسب برای سیب، ویژگی‌های نتاج حاصل از هیبریداسیون سیب گمی‌آلماسی مورد ارزیابی قرار گرفتند.مواد و روش‌ها: به منظور ارزیابی تنوع مورفولوژیکی نتاج حاصل از هیبریداسیون سیب گمی‌‌آلماسی و سایر والدین احتمالی آنها (‌m9، mm109، m7، m4 و m26) که در باغ تحقیقاتی دانشگاه ارومیه کاشته شده‌اند، صفات مورفولوژیک از قبیل: سطح برگ، شاخص کلروفیل، طول میانگره، ارتفاع درخت، رشد رویشی سالیانه، تولید پاجوش، کلروز آهن، وجود زگیل پوستی، زاویه شاخه‌ها، آلودگی به آفت شته مومی، آلودگی به بیماری سفیدک سطحی، آلودگی به آفت سنک گلابی و انعطاف‌پذیری شاخه‌ها اندازه‌گیری شد. از89 ژنوتیپ ارزیابی شده، 24 ژنوتیپ حاصل گرده‌افشانی کنترل شده گمی آلماسی و mm109به روش دستی، و 59 ژنوتیپ حاصل گرده‌افشانی آزاد گمی آلماسی بودند. برای مشخص کردن تنوع، همبستگی‌‌های بین صفات تعیین، کلاستر مربوطه با روش وارد رسم، و به منظور تعیین گروه‌‌بندی مناسب از نظر آماری، از تابع تشخیص و تجزیه واریانس چند متغییره استفاده گردید.یافته‌ها: بر‌اساس نتایج تجزیه همبستگی، صفات رویشی مثل ارتفاع درخت، طول رشد رویشی سالیانه، شاخص کلروفیل، طول میانگره با انعطاف‌‌پذیری شاخه‌‌ها همبستگی مثبت معنی‌داری را نشان دادند؛ و میزان پاجوش‌دهی با وجود ریشه‌های زیر پوستی همبستگی مثبت معنی‌دار، و وجود ریشه‌های زیرپوستی با میزان آلودگی به شته مومی همبستگی مثبت معنی‌داری داشت. براساس نتایج تجزیه خوشه‌ای به روش وارد، 89 درخت سیب مورد بررسی به سه گروه تقسیم شدند. گروه یک درختانی با ارتفاع زیاد و متحمل به عوامل بیماری‌زا و آفات، با کمترین پاجوش و زگیل پوستی بودند؛ و گروه دوم درختانی با ارتفاع متوسط و حساس به عوامل بیماری‌زا و آفات، و دارای پاجوش و زگیل‌پوستی بودند؛ و گروه سوم درختانی پاکوتاه و تاحدودی متحمل به عوامل بیماری‌زا و آفات بوده و پاجوش، زگیل‌پوستی و کلروز آهن کمتری داشتند. نتیجه‌گیری: درختان گروه دو به دلیل دارا بودن صفات مورفولوژیکی نامطلوب از قبیل پاجوش‌دهی زیاد، آلودگی به شته‌مومی، دارا بودن زگیل‌پوستی، کلروزآهن، شکنندگی شاخه‌ها، پایه‌های مناسبی برای سیب نیستند. در صورتی که هدف انتخاب پایه‌های سیب مقاوم به آفات و بیماری‌ها، بدون نیاز به داربست باشد درختان گروه یک مناسب بوده، و اگر هدف انتخاب پایه‌های پاکوتاه سیب با پاجوش‌‌دهی کم، علائم کلروزآهن کمتر با حساسیت متوسط به شته‌مومی و انعطاف‌پذیری متوسط شاخه باشد، درختان گروه سه پایه‌های مناسبی هستند.

Assessment of diversity in Gami Almasi apple rootstock (Malus × domestica cv. Gami Almasi) progenies by morphological attributes

Background and objectives: The use of local dwarf rootstocks is important due to adaptation with region climate, and prevents entrance of the pests and diseases into the country and economizes procurement and production costs. Hence, in most of the countries, various apple rootstocks have been improved and introduced based on the demand of apple producers and climate conditions. Gami Almasi apple is native of West Azerbaijan province of Iran and adapted to the climatic and soil conditions of that area and has desired traits such as precocious, good compatibility with apple commercial varieties, cold and calcareous soils tolerant and easy reproduction. But due to some of the unpleasant traits; this Apple cultivar cannot be used as a rootstock. Therefore, to identify Suitable rootstocks for apple, the progenies resulting from hybridization of Gami Almasi apple were evaluated for some morphological traits in this investigation.Materials and methods: In order to assess morphological diversity in progenies resulting from free pollination of Gami Almasi apple (59 genotypes) and controlled pollination with MM109 apple as male parent (24 genotypes), variables were included of Leaf area, chlorophyll index, internode length of shoots, tree height, annual vegetative growth, suckers production, iron chlorosis, Burr knots, angel of branches, infection with wooly apple aphids, infection with powdery mildew, infection with pear lace bug and flexibility of branches were investigated. From 89 genotypes evaluated, 24 genotypes were obtained from controlled pollination between Gami Almasi and MM109, and 59 genotypes were obtained from free pollination of Gami Almasi. For evaluation of diversity, Correlations between traits was determined, Cluster was drawn by Ward’s Method, Discriminant and Multivariate Tests were used to determine the appropriate grouping.Results:Based on the results of correlation analysis, a positive and significant correlation was found between vegetative traits such as height, annual vegetative growth rate, chlorophyll index, internodes length, with branch flexibility. Also, a significant positive correlation between rate of suckers production and Burrknots, and between rate of Burrknots and infection with wooly apple aphids was detected. Cluster analysis using Ward method classified the 89 genotypes into three groups. Groups included: trees with high height, tolerant to diseases and pests, the lowest Burrknots and suckers in group I; trees with medium height, sensitive to diseases and pests, the most Burr knots and suckers in group II; trees with the lowest height, iron chlorosis, Burrknots and suckers, and semi tolerant to diseases and pests in group III.Conclusion: Trees in group II are not suitable rootstocks for apples, because of undesirable traits such as: production of suckers, highly infected with wooly apple aphids, having Burrknots, iron chlorosis and fragile branches. If the purpose is selecting the rootstocks for resistant to pests and diseases, and needless for scaffolding, trees in group I are appropriate. If the purpose is selecting the dwarfing rootstocks with the lowest suckers and iron chlorosis, semi tolerant to wooly apple aphids, and medium flexibility of branches, trees in group III are appropriate and should be cared.