بررسی تاثیر تنش کم آبی بر رشد میزان اسانس و برخی صفات فیزیولوژیک چهار رقم ریحان (ocimum basilicum l.)

سابقه و هدف: خشکی به عنوان مهمترین عامل غیرزنده محدودکننده رشد و عملکرد گیاهان، باعث بروز یا تشدید سایر تنش ها به خصوص تنش کمبود عناصر غذایی در گیاه نیز می شود. از طرفی دیگر تحت شرایط تنش کم آبی، گیاهان مقادیر مشابهی از متابولیت‌های اولیه در مقایسه با شرایط بدون تنش تولید می‌کنند و چون تحت شرایط تنش، گیاه میزان تولید بیوماس و ماده خشک خود را کاهش می‌دهد، لذا مقادیر زیادی از این متابولیت‌های اولیه به سمت تولید متابولیت‌های ثانویه می‌روند. پژوهش حاضر به‌منظور ارزیابی میزان رشد، اسانس و برخی صفات فیزیولوژیکی چهار رقم ریحان تحت شرایط تنش کم آبی انجام گرفت. مواد و روشها: آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه‌ی کاملا ً تصادفی در شرایط گلخانه در سال 1396 انجام گرفت. چهار رقم تجاری ریحان (شامل ارقام سبز ایرانی، بنفش ایرانی، گنوس و آمیتیست) به عنوان فاکتور اول و تنش خشکی در چهار سطح (شامل آبیاری درحد 100، 85، 70 و 55 درصد ظرفیت زراعی) بهعنوان فاکتور دوم در نظر گرفته شد. ویژگی‌هایی مانند وزن تر و خشک گیاه، وزن تر و خشک ریشه، درصد اسانس، عملکرد اسانس، کلروفیل، مالون‌دی‌آلدئید، پرولین، کاتالاز، پراکسیداز، آسکوربات پراکسیداز، فتوسنتز، هدایت روزنه‌ای و مقاومت روزنه‌ای اندازه‌گیری شد. داده‌ﻫﺎی به‌دست آمده از آزمایش ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻧﺮم افزار minitab ﻣﻮرد ﺗﺠﺰﻳه‌ی آﻣﺎری ﻗﺮار ﮔﺮﻓﺘﻨﺪ. ﻣﻘﺎﻳﺴه‌ی ﻣﻴﺎﻧﮕﻴﻦ‌ﻫﺎ ﻧﻴﺰ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از روش آزمونlsd در سطح 0.05 انجام ﮔﺮﻓﺖ.یافته‌ها: نتایج نشان داد تنش کم آبی باعث کاهش وزن تر و خشک اندام هوایی و فتوسنتز در همه ارقام شد. علاوه بر این، تحت تاثیر تنش خشکی، وزن تر و خشک ریشه و هدایت روزنه‌ای کاهش و میزان پرولین، مالوندیآلدئید، کلروفیل و آنزیم‌های آنتیاکسیدان افزایش نشان دادند. با این وجود شدت تغییرات این صفات در ارقام مورد مطالعه متفاوت بود و در اغلب موارد شدت کاهش صفات مختلف در رقم گنوس کمتر از سایر ارقام بود. در مقایسه بین ارقام نیز، ارقام سبز ایرانی و گنوس بیش‌ترین میزان وزن تر و خشک بوته را دارا بودند. علاوه بر این، بیشترین درصد اسانس مربوط به رقم گنوس بود.نتیجه گیری: رقم گنوس بیش‌ترین وزن تر و خشک اندام هوایی، بالاترین درصد اسانس و بیش‌ترین میزان هدایت روزنه‌ای را به خود اختصاص داد و به‌عنوان رقم متحمل جهت کشت در شرایط کم آبی بهمنظور استحصال اسانس توصیه می‌شود.

Evaluation of the effect of drouth stress on growth, esential oil and some physiological traits of four Basil (Ocimum basilicum L.) cultivars

effect of deficit stress on growth, essential oil and some physiological traits of four Basil (Ocimum basilicum L.) cultivars AbstractBackground and objectives: Water availability is one of the most important environmental factors affects the distribution, growth and successful production of crops. Drought stress, as the main nonbiological limiting factor of plant growth and yield, can caused or intensify other stresses in the plant, especially the stress of nutrient deficiency.On the other hand, plants produce similar amounts of primary metabolites under water deficit stress conditions compared The to nonstress conditions. Scince plant reduces its biomass under stress conditions, so higher portion of primary metabolites allocate to the production of secondary metabolites.The present study was conducted to evaluate the growth, esential oil and some physiological traits of four Basil cultivars under water deficit stress condition. Materials and methods: The experiment was conducted as a factorial based on a completely randomized design in greenhous in 2017. Four commercial Basil cultivars (including Iranian green, Iranian violet, Genovese and Amethyst) were used as the first factor and water deficit stress at four levels (including irrigation at 100%, 85%, 70% and 55% FC) was used as second factor. Traits such as fresh and dry weight of the plant, fresh and dry weight of the root, essential oil content, essential oil yield, chlorophyll, malondialdehyde, proline, catalase, peroxidase, ascorbate peroxidase, photosynthesis, stomatal conductance and stomatal strength were measured. The data obtained from the experiment were analyzed using Minitab software and means comparidion were done by LSD test. Results :The results showed that water deficit stress decreased fresh and dry weights of the plant and photosynthesis in all cultivars. In addition, fresh and dry weights of root and stomatal conductance were reduced under drought stress. While, proline, malondialdehyde, chlorophyll and antioxidant enzymes activity were increased in respons to drought stress. However, the amount of change in traits was different among the cultivars. The reduction of different traits in respone to drought was mostly lower in the genoves cultivar than the others. Iranian green and genoves cultivars had the highest fresh and dry weight of the plant. In addition, the highest percentage of essential oil belonged to the genoves cultivar. Conclusion: Genoves cultivar had the highest fresh and dry weight of shoot, had the highest percentage of essential oil and the highest stomatal conductance and recommended as a resistant cultivar in order to essential oil production under drought condition.Keywords : Physiological parameters, water deficit stress, essential, photosynthesis parameters