مطالعه خصوصیات مورفولوژیکی ژنوتیپ‏های مختلف زرشک (berberis. sp) در منطقه شمال شرق ایران

سابقه و هدف: ایران با قرار داشتن در زمره مناطق اصلی تنوع گیاهی ذخایر ژنتیکی مطلوبی در زمینه‏ی گیاهان به ویژه محصولات باغبانی دارد. زرشک نیز از جمله ریزمیوه‏هایی است که به دلیل وجود جمعیتهای وحشی در سراسر کشور مستعد انجام پژوهشهای اولیه شامل گردآوری ژنوتیپهای مختلف و بررسی آنها در جهت شناسایی مزایا و معایب این گیاه و در نهایت گروه‏بندی آنها می‏باشد. هدف از اجرای این تحقیق بررسی خصوصیات مورفولوژیکی ژنوتیپ‏های مختلف زرشک شمال غرب ایران و بررسی قرابت‏های آنها با هم می باشد.مواد و روش‏ها: این مطالعه به منظور بررسی خصوصیات مورفولوژیکی ژنوتیپ‏های مختلف زرشک در منطقه شمال غربی ایران در سال 1396 اجرا شد. در این مطالعه از استانهای خراسان شمالی، خراسان جنوبی، خراسان رضوی و گلستان 15 ژنوتیپ مختلف زرشک جمع‏آوری شد و خصوصیات مورفولوژیکی آنها از قبیل خصوصیات مربوط به برگ و میوه ژنوتیپ‏های زرشک مورد بررسی قرار گرفت و در پایان همبستگی آنها انجام و تجزیه کلاستر نیز صورت گرفت. یافته‏ها: نتایج نشان داد که اثر تیمار ژنوتیپ بر تمامی صفات بررسی شده در این مطالعه معنی دار بود. با توجه به این نتایج مشخص شد که تعداد برگ در هر گره (8.6 برگ)، طول خار (3.96 سانتی متر) و زاویه خار (106 درجه) در ژنوتیپ درگز2 بیشتر از سایر ژنوتیپ‏های مورد مطالعه بود در حالی که طول دمبرگ (1.42 سانتی متر) در ژنوتیپ شیروان2 بالاتر از سایر ژنوتیپ‏ها بود. با توجه به اینکه طول خوشه (7.3 سانتی متر) و وزن خشک صد حبه (8.55 گرم) ژنوتیپ شیروان3 بیشتر از سایر ژنوتیپ‏ها بود ولی نتایج نشان داد که ژنوتیپ بی دانه بیرجند از نظر صفت تعداد برگ در هر خوشه (18 برگ در هر خوشه) و طول دم میوه (9.6 میلی متر) برتر از سایر ژنوتیپ‏های دانه دار بود. همچنین نتایج نشان داد ژنوتیپ گلستان5 از نظر صفات طول حبه (11.97 میلی متر) و نسبت طول به قطر حبه (1.98) نسبت به سایر ژنوتیپ ها برتر بود. صفات وزن تر و خشک و حجم صد حبه با صفات طول خوشه، طول حبه، قطر حبه مثبت بود وبا افزایش این صفات وزن تر و خشک حبه در ژنوتیپ‏های زرشک افزایش یافت. نتایج حاصل از تجزیه کلاستر در فاصله 0.5 ژنوتیپ‏های زرشک را در 5 گروه اصلی گروه بندی نمود که در گروه اول ژنوتیپ شیروان3 و در گروه پنجم ژنوتیپ درگز1 قرار داشت که نشان دهنده اختلاف این ژنوتیپ ها با سایر ژنوتیپ های مورد مطالعه می باشد. همچنین ژنوتیپ بیرجند بی دانه به همراه ژنوتیپ های شیروان1، شیروان4، شیروان2، درگز3 و درگز2 در یک گروه قرار داشتند که بیانگر نزدیک بودن ویژگی های مورفولوژیکی این ژنوتیپ ها با هم می باشد. نتیجه‏گیری: نتایج حاصل از این تحقیق نشان داد که ژنوتیپ‏های مختلف زرشک دارای طیف وسیعی از خصوصیات مورفولوژیکی بودند که با استفاده از اشتراکاتی که دارند آنها را در گروه‏های مشابه تقسیم بندی نموده و می‏توان از این اطلاعات برای اهداف اصلاحی ژنوتیپ‏های زرشک استفاده نمود.

Study of morphological characteristics of different Berberis. spp genotypes in northeast of Iran

Background and aims: Iran as one of the main areas of plant diversity has desirable genetic reserves for plants, especially horticultural products. Barberry is also a microfruit that is susceptible to primary research due to the presence of wild populations throughout the country, including collecting of different genotypes and their examination in order to identify the advantages and disadvantages of this plant and their classification. The aim of this study was to investigate the morphological characteristics of different Northwestern barberry genotypes in Iran and to investigate their relationship with each other.Materials and methods: This study was carried out to evaluate the morphological characteristics of different barberry genotypes in northwestern of Iran at 2017. In this study, 15 different genotypes of barberry were collected from North Khorasan, South Khorasan, Khorasan Razavi and Golestan provinces, and their morphological characteristics, such as leaf and fruit characteristics of barberry genotypes, were investigated and, at the end were done their correlation and cluster analysis. Results: The results showed that the effect of genotype treatment was significant on all studied traits in this study. Regarding these results, it was determined that the number of leaves per node (8.6 leaves), thoracic length (3.96 cm) and thoracic angle (106 degrees) in Daregaz 2 genotype were higher than other studied genotypes, while the petiole length (42.1 cm) in Shirvan 2 genotype was higher than other genotypes. Considering that the cluster length (7.3 cm) and 100 fruit dry weight (8.55 grams) of Shirvan3 genotype were more than the other genotypes, but the results showed that Birjand seedless genotypes in terms of number of leaves per cluster (18 leaves per cluster) and fruit tail length (9.6 mm) were superior to other grain genotypes. The results also showed that Golestan 5 genotype was superior to other genotypes in terms of fruit length (11.97 mm) and length to diameter of fruit (1.98). The relationship between fresh and dry weights and the volume of 100 fruits with the cluster length, fruit length and the fruit diameter were positive and with increasing of these traits, barberry fruit fresh and dry weights were increased. The results of cluster analysis at 0.5 distances were categorized barberry genotypes in five main groups, which in the first and fifth group were Shirvan 3 Daregaz 1 genotypes respectively, which show their differences with other studied genotypes. The Birjand seedless genotype, along with the Shirvan 1, Shirvan 4, Shirvan 2, Derogas 3 and Deragas 2 genotypes, were in one group, indicating the closing of their morphological characteristics.Conclusion: The results of this study showed that various barberry genotypes had a wide range of morphological characteristics that were divided into similar groups by sharing them and could be used for amend purpose of barberry genotypes.