کمی کردن واکنش جوانه‌زنی بذر قیچ(zygophyllum eurypterum l.) و شاهدانه(cannabis sativa l.) به دما

سابقه و هدف: دماهای کاردینال یکی از ورودی های اصلی بسیاری از مدل های شبیه سازی رشد و نمو گیاهان زراعی هستند و در پیش بینی زمان تا وقوع یک دوره خاص فنولوژیکی دارای اهمیت هستند. مدل های ریاضی متعددی برای توصیف الگوی جوانه زنی در واکنش به دما ارئه شده است. برخی از این مدل ها برای پیش بینی دماهای کاردینال از واکنش جوانه زنی تجمعی به سطوح مختلف دما و تعدادی دیگر از رابطه بین دما و سرعت جوانه زنی برای تخمین دماهای کاردینال استفاده می کنند. بنابراین بررسی واکنش جوانه زنی و سبزشدن بذر دو گیاه داروئی قیچ و شاهدانه نسبت به دما و شناخت دماهای کاردینال در جهت ایجاد مدل های پیش بینی جوانه زنی و سبزشدن، انتخاب تاریخ مناسب کاشت، گزینش گونه ها و ژنوتیپ ها برای تحمل به دماهای پایین یا بالا و تعیین نواحی جغرافیایی که در آن جا گونه ها یا ژنوتیپ ها بتوانند با موفقیت جوانه بزنند و استقرار یابند، مفید است. بنابراین پژوهش حاضر بنا به چنین ضروریاتی و این که تاکنون پژوهش در خصوص تعیین دماهای کاردینال دو گیاه شاهدانه و قیچ انجام نشده بود، به اجرا درآمد.جوانه زنی شاید یکی از مهمترین دلایل برای موفقیت یک گیاه محسوب شود و بنابراین نقش کلیدی در تولید محصول را ایفا نماید. کنترل دمائی مناسب بذور منجر به یکنواختی جوانه زنی و نهایتاً مدیریت صحیح گیاهچه هائی خواهد شد که به عملیات صحیح زراعی نیازمند هستند. به این منظور برای مطالعه پاسخ جوانه زنی دو گیاه قیچ و شاهدانه، آزمایشی در قالب طرح کاملا تصادفی با 4 تکرار و 12 سطح دمائی (1، 3، 5، 10، 15، 20، 25، 30، 35، 40،45 و50 درجه سانتیگراد) برای شاهدانه و 8 سطح دمائی (5، 7، 10، 15، 20، 25، 30 و 35 درجه سانتی‌گراد) روی بذور قیچ در آزمایشگاه تحقیقات بذر دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد به اجرا درآمد. به‌منظور توصیف دما و سرعت جوانه‌زنی و برآورد دماهای کاردینال از مدل رگرسیون غیرخطی تابع دوتکه‌ای استفاده گردید که پس از برازش این مدل، دماهای کاردینال جوانه‌زنی منداب محاسبه شدند. نتایج نشان داد که تاثیر دما بر سرعت و درصد جوانه زنی بذر معنی‌دار بود. درگیاه قیچ کمترین سرعت و درصد نهائی جوانه‌زنی در دمای 7 و پایین تر از آن و دماهای بالای 30 درجه سانتی‌گراد بدست آمد و به همین ترتیب بالاترین درصد نهائی جوانه زنی در این گیاه در دمای 15-20 درجه سانتی‌گراد مشاهده شد. در گیاه شاهدانه نیز بطور مشابه با قیچ بیشینه سرعت و درصد جوانه‌زنی در دمای 15-20 درجه سانتی‌گراد بدست آمد. ضمن اینکه کمینه درصد و سرعت جوانه‌زنی منحصر به دمای 3 و دمای 50 درجه سانتی‌گراد بود. نتایج همچنین نشان داد که مدل دو تکه‌ای بواسطه دارا بودن ریشه میانگین مربعات خطا و ضریب تغییرات پایین و مقادیر بالای ضریب تبیین و ضریب همبستگی بخوبی قادر به تخمین دماهای کاردینال دوگیاه قیچ و شاهدانه بود که براساس آن دمای پایه، بهینه و بیشینه قیچ 7.2، 21.07 و 30 درجه سانتی‌گراد و برای شاهدانه برابر 4.74، 23.98 و 45.95 درجه سانتی‌گراد بدست آمد. ضمن اینکه ماکزیمم سرعت جوانه زنی(rmax) در قیچ و شاهدانه به ترتیب برابر 0.007 و 0.041 بر ساعت بود. نتایج بطورکلی نشان داد که در هر دوگیاه قیچ و شاهدانه با افزایش دما تا محدوده 15-20 درجه سانتی‌گراد سرعت و درصد جوانه‌زنی افزایش سریعی پیدا می‌کند اما با افزایش دما تا 30 درجه سانتی‌گراد زوال بذور گیاه قیچ باعث عدم جوانه‌زنی بذور شده اما در بذور شاهدانه این کاهش تا دمای 50 درجه سانتی‌گراد ادامه دارد و درنهایت به صفر می‌رسد. ضمن اینکه نتایج براین تاکید داشت که مدل دو تکهای بطور قابل قبولی قادر به برآورد دماهای کاردینال جوانه‌زنی بذور این دو گیاه است.