اثر پنج پایه بر ویژگی‌های فیزیکی، مکانیکی و شیمیایی میوه‌ی نارنگی رقم جدید یاشار طی مراحل رسیدن

سابقه و هدف: طی برنامه دورگ گیری 20 ساله (1368 تا 1388) بین نارنگی‌های مینولاتانجلو و شانگشا رقم نارنگی یاشار به عنوان رقمی دیررس توسط پژوهشکده مرکبات و میوه‌های نیمه‌گرمسیری معرفی شد. با این‌حال نیاز به بررسی ویژگی‌های کیفی و تعیین زمان رسیدن میوه روی پایه‌های مهم بود که طی پژوهشی دو ساله مورد مطالعه قرار گرفت. مواد و روش‌ها: در این پژوهش اثر پنج پایه (نارنج، پونسیروس، سیتروملو، سیترنج و فلائینگ‌‌دراگون) روی شاخص‌‌های کیفی میوه نارنگی یاشار طی رسیدن به مدت دو سال بررسی شد. نمونه‌‌برداری میوه از اول بهمن تا نیمه اسفند به فاصله زمانی هر دو هفته یک بار (چهار زمان) انجام گرفت. ارزیابی‌ها شامل اندازه‌گیری ابعاد میوه (طول، عرض و ضخامت)، میانگین قطرهای حسابی، هندسی، معادل و هم‌ساز، ضریب رعنایی، کرویت، مساحت رویه، حجم واقعی، حجم ظاهری، خطای حجم، چگالی (دانسیته)، سفتی بافت پوست و گوشت، میزان جابجایی پروب در بافت پوست و گوشت، ضخامت پوست میوه، وزن میوه، درصد عصاره، تعداد بذر، شاخص‌های رنگ پوست (l*، a*،b*، زاویه رنگ، کروما و cci)، مواد جامد محلول، اسیدیته قابل تیتراسیون، شاخص تکنولوژی، ph، ec، فنل‌کل، آسکوربیک اسید و ظرفیت آنتی‌اکسیدانی بود. یافته‌ها: میوه‌ی یاشار روی هر پنج پایه از نظر طول، عرض و ضخامت پوست تفاوت معنی‌داری با هم نداشتند. دانسیته میوه طی زمان برداشت روند افزایشی داشت؛ لیکن روی پایه نارنج کمتر از سایر پایه‌ها بود. قطرهای حسابی و هندسی میوه یاشار روی همه پایه‌ها به قطر معادل که واقعی‌ترین قطر میوه است نزدیک بود. ضریب رعنایی و کرویت (مقدار 1/16)، مساحت رویه، حجم واقعی و حجم ظاهری میوه روی پایه فلائینگ‌دراگون بیشتر از سایر پایه‌ها بود (0/05 p). خطای حجم نارنگی یاشار روی پایه نارنج منفی تر (13/22- درصد) از سایر پایه ها بود. مقاومت پوست و گوشت یاشار به نیروی پانچ روی پایه نارنج با مقادیر 9/28 و 5/29 نیوتن بالاتر از سایر پایه ها بود. پایه فلائینگ دراگون تولید میوه های پر بذر و با پوست گیری سخت نمود. میوه با درصد آب نزدیک به 50، دارای شاخص فن آوری بالایی نیز بود. بر اساس شاخص cci میوه ها روی هر پنج پایه نیازی به سبززدایی نداشتند. بر اساس شاخص tss:ta میوه یاشار روی پایه های نارنج، سیترنج و پونسیروس به ترتیب در نیمه بهمن (6/92)، نیمه اسفند با 7/22 و 7/1 به حد نصاب برداشت رسیدند؛ ولی روی پایه فلائینگ دراگون و سیتروملو در این بازه زمانی قابلیت برداشت نداشتند. ظرفیت آنتی اکسیدانی و ترکیبات زیست فعال (فنل و آسکوربیک اسید) طی برداشت افزایش یافت. نتیجه گیری: به طورکلی در مناطق با خطر سرمای زمستانه مانند شمال ایران کشت یاشار روی پنج پایه نارنج، سیتروملو، پونسیروس، سیترنج و فلائینگ دراگون به صورت تجاری و گسترده توصیه نمی شود. بر اساس نتایج درصد آب میوه وشاخص فن آوری میزان آب میوه نارنگی یاشار روی هر پنج پایه نسبت به سایر ارقام نارنگی و حتی بیش تر مرکبات بالا و نزدیک 50 درصد بوده که مستعد صنایع آب میوه گیری است. ضریب رعنایی یاشار روی پایه فلائینگ دراگون بالاتر بود (p<0/05) که میزان عدد کرویت (مقدار 1/16) هم بیانگر آن است. منفی تر بودن خطای حجم نارنگی یاشار روی پایه نارنج نشان داد که پایه نارنج سبب تولید میوه های با فضای خالی در درون میوه می شود ولی مقاومت پوست و گوشت روی اینپایه بالاتر از سایر بود. نارنگی یاشار دارای مقادیر بیش تری از ترکیبات آنتی اکسیدانی نسبت به سایر ارقام نارنگی است که ارزش غذایی بالای یاشار را نشان می دهد. به طور کلی استفاده از پایه نارنج در مناطق غربی و سیترنج در مناطق شرقی شمال کشور قابل توصیه است.