مطالعه تاثیر کودهای زیستی، شیمیایی و اسید هیومیک بر شاخص‌های رویشی، فیزیولوژیکی و میزان اسانس گیاه نعناع گربه‌ای (Nepeta Cataria L.)

سابقه و هدف: در کشاورزی پایدار، کودهای زیستی به عنوان یک جایگزین مناسب برای کودهای شیمیایی به شمار می‌آیند و می‌توانند باعث بهبود عملکرد کمی و کیفی گیاهان دارویی شوند. کودهای زیستی شامل باکتری‌ها و قارچ‌های مفیدی هستند که هر یک از آنها برای اهداف خاصی مانند تثبیت نیتروژن، آزادسازی یون‌های فسفر و پتاسیم از ترکیبات نامحلول تولید می‌شوند. این باکتری‌ها معمولا در اطراف ریشه وجود دارند و به گیاه در جذب عناصر غذایی کمک می‌کنند. علاوه بر آن، می توانند به گیاه در جذب سایر مواد مغذی، کاهش بیماری‌ها، بهبود ساختمان خاک و در نهایت تحریک بیشتر رشد گیاه و افزایش کمیت و کیفیت عملکرد موثر باشند. گیاه دارویی نعناع گربه‌ای (nepeta cataria l.) متعلق به خانواده نعناعیان می‌باشد که اسانس آن در صنایع داروسازی و ساخت آفت‌کش‌های زیستی کاربرد فراوان دارد. این تحقیق با هدف بررسی اثر کودهای زیستی، شیمیایی و اسیدهیومیک روی صفات رویشی و فیزیولوژیکی گیاه نعناع گربه‌ای انجام گردید. مواد و روش‌ها: این آزمایش در سال زراعی 94-1393 به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با 10 تیمار و 3 تکرار در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام شد. عامل اول تیمارهای کودی در 5 سطح (کود زیستی تثبیت کننده نیتروژن، کود زیستی حل کننده فسفات، تلفیق دو کود زیستی، کود شیمیایی و شاهد) و عامل دوم اسید هیومیک در 2 سطح (0 و 20 کیلوگرم در هکتار) بود. در ابتدای مرحله گلدهی، صفات رویشی (ارتفاع بوته، تعداد و شاخص سطح برگ، وزن تر و خشک اندام هوایی)، رنگیزه‌های فتوسنتزی (کلروفیل a، b، کل و کاروتنوئید) و تبادلات گازی (سرعت فتوسنتز خالص، کارایی مصرف نور، نرخ تعرق و کارایی مصرف آب) اندازه‌گیری گردیدند. گیاهان در مرحله گلدهیِ کامل برداشت و استخراج اسانس به روش تقطیر با آب با کلونجر انجام شد. یافته‌ها: با توجه به نتایج حاصل، اعمال کودهای زیستی و شیمیایی اثر معنی‌داری بر صفات اندازه‌گیری شده داشت. بالاترین میزان وزن تر و خشک اندام هوایی (به ترتیب 203/33 و 44/37 گرم در بوته) و ارتفاع بوته (44/08 سانتی‌متر) مربوط به تیمار تلفیق کودهای زیستی بود و کمترین مقادیر صفات فوق در شاهد مشاهده شد. اسید هیومیک بر اکثر صفات اندازه‌گیری شده به جز شاخص سطح برگ و وزن تر اندام هوایی اثر معنی‌داری نداشت. تیمارهای کود بکار رفته بر میزان رنگیزه های فتوسنتزی و تبادلات گازی گیاه نیز اثر معنی‌داری داشتند. کاربرد تلفیق کودهای زیستی باعث افزایش معنی‌دار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، کاروتنوئید، سرعت فتوسنتز خالص و کارایی مصرف آب و کارایی مصرف نور گردید ولی با تیمار کود شیمیایی تفاوت معنی‌داری نداشت. بیشترین میزان اسانس نیز در تیمار کود زیستی حل کننده فسفات (1/30 درصد) مشاهده شد که با تیمار کود شیمیایی (1/22 درصد) و تلفیق کودهای زیستی (1/18 درصد) تفاوت معنی‌داری نداشت. نتیجه گیری: با توجه به عدم وجود تفاوت معنی‌دار بین تیمارهای کود شیمیایی و تلفیق کودهای زیستی در صفات وزن خشک اندام هوایی و میزان اسانس جایگزین کردن تلفیقِ کودهای زیستی نیتروژن و فسفر به جای کودهای شیمیایی توصیه می‌گردد.