ارزیابی اثرات تنش زمستانه (یخبندان و برف) بر برخی خصوصیات مورفولوژی و فیزیولوژی درختان تجاری مرکبات در منطقه تنکابن

سابقه و هدف: مرکبات جزء گیاهان نیمه گرمسیری حساس به تنش یخبندان بوده که با توجه به نوع ژنوتیپ و شرایط محیطی، دارای واکنش های متفاوت است. بنابراین هدف از اجرای این پروژه ارزیابی میزان آسیب پذیری ارقام تجاری مرکبات موجود در منطقه تنکابن نسبت به تنش یخبندان و بارش برف بوده که با وقوع تنش مذکور در بهمن ماه سال 1392 ، مطالعه مذکور انجام پذیرفت. مواد و روش ها: در این پژوهش شاخص های فیزیولوژی مرتبط با تنش یخبندان همچون صفات نشت یونی، محتوی آب، پرولین و کلروفیل کل برگ در کنار شکستگی شاخه در درختان 15 ساله پرتقال تامسون ناول (citrus sinensis)، نارنگی های اُنشو (c. unshiu) و پیج [(citrus reticulata ×c paradise) × (c. clementina)] روی پایه نارنج (c. aurantium)، بر اساس طرح بلوک کامل تصادفی مورد بررسی قرار گرفت. یافته ها: تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر رقم بر نشت یونی، پرولین، کلروفیل کل، محتوی آب برگ، شکستگی شاخه و عامل بلوک بر محتوی آب برگ تاثیر معنی دار داشت (p≤0/05). براین اساس بیشترین میانگین نشت یونی (53/06 درصد) در رقم تامسون ناول و کمترین مقدار آن 12/29 و 17/92 درصد بوده که به ترتیب در ارقام انشو و پیج، ثبت گردید. بیشترین مقدار پرولین به ترتیب با میانگین 30/3 و 29/21 میلی گرم ارقام اُنشو و پیج و کمترین مقدار این صفت با میانگین 16/35 میلی گرم پرولین در وزن تر برگ، در رقم تامسون ناول مشاهده شد. شکستگی شاخه ناشی از تجمع برف روی تاج درخت است. بر این اساس ارزیابی نمونه های این پژوهش نشان داد که بیشترین میزان این خسارت (با میانگین 28/66 درصد) در رقم پیج بود. بیشترین و کمترین میانگین کلروفیل کل به ترتیب 2/32 و 1/24 میلی گرم در گرم وزن تر برگ بوده که در ارقام انشو و تامسون ناول مشاهده شد. محتوی آب برگ ارقام اُنشو (63/11 درصد) و پیج (60/47 درصد) در یک سطح آماری معنی دار گردید. نتیجه گیری: در بین سه رقم تجاری مرکبات مورد مطالعه در شرایط اقلیمی منطقه تنکابن در زمستان 1392 به دلیل بروز تنش دمایی 4/5- درجه سانتی گراد، نشت یونی، تخریب کلروفیل کل و محتوی پرولین افزایش داشته اند. در تنش زمستانه همراه با یخبندان و بارش برف، در مرکبات شکستگی شاخه و تنه اصلی، نسبت به سوختگی برگ و سرشاخه (در اثرانجماد) اثرات تخریبی بیشتری داشته که بر اساس داده های این پژوهش، به دلیل بروز شکستگی شاخه های اصلی (ناشی از سنگینی برف) بیشترین میزان خسارت، در رقم نارنگی پیج مشاهده گردید.