صورت‌بندی گفتمانی حقوق بشر در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

گفتمان اسلام سیاسی، آموزه‌های اسلام را در همه سویه‌های زندگی انسان راهگشا دانسته و می‌کوشد بر مبنای ساختار و نظام معنایی خویش به مسائل و موضوعات معنا و با تکیه بر تفکر توحیدی خویش، به دال‌ها ثبات معنا بخشد. در این مقاله ضمن تبیین دیدگاه قانون اساسی در باب مفهوم حقوق بشر، نشان خواهد داد که در گفتمان اسلام سیاسی، حقوق بشر بر محور دال مرکزی (کرامت انسانی) شکل گرفته و سایر نشانه‌ها و دال‌ها (حقوق سیاسی، اقتصادی اجتماعی، فرهنگی و مدنی) پیرامون آن درک و دریافت می‌شوند؛ به عبارت دیگر هرچند مفهوم حقوق بشر مفهومی مدرن است و همچون دیگر مفاهیم مدرن وارد ادبیات اسلامی گردیده است اما مباحث مطرح شده پیرامون آن، گفتمان مفهومی خاصی را شکل داده است که از آن به گفتمان حقوق بشر اسلامی می‌توان تعبیر کرد. در گفتمان حقوق بشر اسلامی، کرامت انسانی دال برتر و مرکزی و در کانون توجه است؛ و کلیه حقوق و امتیازات بشری به عنوان دال‌های شناور برگرد همین مفهوم درک و دریافت می‌شوند . دال مرکزی، نقطه کلیدی و هویت بخش در هر گفتمان است که نشانه‌های دیگر در سایه آن نظم پیدا می‌کند و باهم مفصل بندی می‌شوند.

Discoursal Configuration of Human Rights in the Constitution of the Islamic Republic of Iran

Abstract The political Islamic discourse considers Islamic teachings as enlightening in all aspects of human life therefore, it tries to stabilize to meanings and signifiers on the basis of its semantic system and monotheistic thought. In this article, after explanation of human rights in terms of the Constitution, it will be shown that, in the discourse of political Islam, human rights shapes around the central sighnifier of “human dignity”, while other signs and signifiers (e.g. political, social–economic, cultural and civil rights) are perceived according to that. In other words, although the concept of human rights is a modern one and has entered Islamic literature just as other modern concepts have, the issues raised in relation to that have formed a specific conceptual discourse, which can be named Islamic Human Rights Discourse. In the islamic discourse, human dignity is the central, transcendent signifier or central sighnifier, while all other human rights and privileges — which are floating signifiers — are perceived based on this sighnifier.