نقد مبانی فقهی- حقوقی لزوم اخذ برائت از بیمار برای سلب مسئولیت از پزشک

یکی از مسائل حوزه فقه و حقوق پزشکی، اخذ برائت از بیمار جهت رفع مسئولیت است. فقهای امامیه در خصوص ضمان پزشک حاذقی که با اذن بیمار به معالجه ی وی اقدام می نماید و مرتکب تقصیر و خطایی نمی گردد، اختلاف نظر دارند. گروهی به عدم ضمان حکم کرده و معتقدند اگرچه برائت نهادی مشروع است، ولی اخذ آن بی فایده می باشد. امّا دیدگاه مشهور، پزشک را در این حال ضامن می داند و برای رهایی وی از چنین مسئولیت سنگینی است که لزوم اخذ برائت از بیمار را مطرح می نماید. این نوشتار به نقد مبانی فقهی و حقوقی دیدگاه اخیر می پردازد. مفاد دیدگاه مشهور قابل تامل و انتقاد به نظر می رسد؛ چرا که برائت را تنها راه معافیت پزشک حاذق، ماذون و غیر مقصر معرفی می کند و در صورت عدم تحصیل آن، پزشک را در هر حال ضامن می داند. مسئولیت بدون تقصیر پزشک بر مبنایی محکم استوار نبوده و با مصلحت اجتماعی سازگار نیست. همان ضرورت اجتماعی که به عنوان مهمترین دلیل توجیه لزوم اخذ برائت از بیمار مطرح شده است، ایجاب می کند که پزشک از همان ابتدا و بدون نیاز به تحصیل برائت، ضمانی بر عهده نداشته باشد. در نتیجه چنانچه پزشک ماهر و محتاط با رعایت موازین فنی، علمی و اخذ رضایت آگاهانه­ی بیمار به معالجه اقدام کند، حتی در صورت عدم اخذ برائت از بیمار، ضمانی بر عهده نخواهد داشت. قانون مجازات اسلامی مصوب 1392، نیز این دیدگاه را برگزیده و در صورت عدم تقصیر پزشک، حکم به عدم ضمان وی می کند، حتی اگر اقدام به تحصیل برائت نکرده باشد. بنابراین اخذ برائتی که در این قانون ذکر شده، در عمل تاثیری در مسئولیت مدنی پزشک ندارد.

The survey of Islamic jurisprudential and legal foundations overthe obtaining of acquittance from the patient for non-responsibility of the physician

One of the issues in the field of medical law is physician's acquittal of responsibility in order to negate the liability of the physician. Shi'ite jurists are disagreeing with the responsibility of a proficient and innocent physician who proceeds to treat the patient with his consent. Some have ruled not to take them responsible and believe although quittance is legitimate, it is useless. But the reputed view believes the physician is responsible and the necessity of acquitting from the patient is proposed to release him from such a heavy burden. This article follows the survey of jurisprudential and legal reasons of the latter. The details of the reputed view seem negotiable, as it proposes quittance as the only way of releasing the proficient and innocent physician and in case it was not obtained, he is found responsible anyway. From the view point of the authors the innocent responsibility of a physician has not a stable basis and is not consistent with the social interests. As a result, if a physician, observing the theoretical and practical standards alongside achieving consent of the patient, follows the treatment, he won't be responsible in this regard. The new Islamic criminal law acted in 1392 (20132014), has preferred the same viewpoint. So the quittance which is provided by this law has not practically any effect on the physician's civil liability.