تحلیلی بر امکان‌پذیری صدور لیسانس اجباری در حوزه علائم تجاری

نظام‌های حقوقی، درعمل، به لیسانس اجباری به عنوان ابزار تعدیل‌کننده حقوق انحصاری دارنده حق اختراع و گاه سایر مصادیق دارایی‌های فکری به دیده تردید می‌نگرند. در قلمرو مالکیت‌های فکری، مسئله صدور مجوز بهره‌برداری اجباری در مورد علائم تجاری، با چالش‌ها و تردیدهای جدی‌تری مواجه است و منع صریح موافقت‌نامه تریپس نیز بر دامنه این تردیدها افزوده است. این موارد، ما را بر آن داشت تا برای نخستین بار به پرسش مربوط به امکان تعمیم مبانی صدور لیسانس اجباری در حوزه اختراعات به حوزه علائم تجاری پاسخ دهیم. در مقاله حاضر تلاش شده است که از طریق واکاوی کارکرد اساسی علائم تجاری در بازار و مقایسه میان ویژگی‌های حقوق اختراعات و نشان‌های تجاری و همچنین با تکیه بر موازین بین‌المللی، دکترین و رویه قضایی و رقابتی نظام‌های مختلف حقوقی، به‌ویژه آمریکا و اتحادیه اروپا، این موضوع از دو منظر اصلی منافع عمومی و ملاحظات رقابتی تحلیل گردد. بهعلاوه، بررسی دیدگاه حقوق ایران در مورد لیسانس اجباری علائم تجاری و تطبیق یافته‌های حاصل بر رهیافت‌های فعلی حقوق ایران نیز در این نوشتار مورد توجه بوده است. بررسی موضوع نشان می‌دهد که نمی‌توان لیسانس اجباری علائم تجاری را به استناد وجود منافع عمومی و حمایت از حقوق مصرف‌کننده یا مقابله با رفتارهای ضدرقابتی دارنده علامت تجاری توجیه نمود و پذیرش لیسانس اجباری در عرصه علائم تجاری بسیار دشوار است.

an analysis on the possibility of granting a trademark compulsory license

in practice, legal systems are skeptical of the compulsory license as a restrictive means of patentee exclusive rights and some other instances of the intellectual properties. in the realm of ip rights, granting a compulsory license in the trademark field faces more challenges regarding the explicit prohibition of trademark compulsory licenses in trips. as a result, for the first time, we tend to investigate the possibility of extending compulsory licenses in the field of patents into trademarks. examining the primary function of trademarks in the market, comparing the characteristics of patent and trademark laws, in the shadow of international regulations, ip doctrine, and the jurisprudence of the legal systems specially united states and the european union, this study aims to analyze the subject from two main perspectives: public interest and competition law considerations. also, the subject of trademark compulsory license in the iranian law has been addressed. it is concluded that the trademark compulsory license cannot be justified based on public interest and the protection of consumer rights or countering the anti-competitive behaviors of trademark holders. as a result, it is unlikely to accept compulsory licenses in the trademark field.