بررسی فقهیِ امکان توثیق اختراع

یکی از مرسوم‌ترین روش‌های تامینِ مالی، اخذ وام از بانک‌ها و موسسات مالی می‌باشد که تضمین بازپرداخت وام، برقراری حق وثیقه برای وام‌دهنده در اموال وام‌گیرنده را می‌طلبد. امروزه به سبب اهمیت راهبردیِ حقوق مالکیت فکری و به ویژه اختراعات در کسب اعتبار، تعداد زیادی از کشورهای جهان، ظرفیت آن به عنوان وثیقه را شناسایی نموده‌اند. در همین راستا نیاز است تا در حقوق ایران نیز این رویکرد بررسی گردد و این امر مستلزم کاوش در مباحث ماهویِ عقد رهن در فقه یعنی لزوم عینیت و قابلیتِ قبض داشتنِ مال مرهونه می‌باشد و پرسشِ مطروحه چنین است که: چگونه می‌توان اختراع را «عین معین» و «قابل قبض» دانسته و رهن آن را صحیح قلمداد نمود؟ برخی نویسندگان با تفسیرهایی سعی در جای دادنِ اختراع در دستۀ اعیانِ قابل قبض نموده‌اند؛ ولی محدود ساختنِ مصادیق توثیقی در فقه، بنا بر مصالحی بوده که گسترش دامنۀ شمولِ این مصادیق، ممنوع می‌باشد و بنابراین پرسشِ دیگر این است که چگونه می‌توان حقوق ناشی از اختراعات را توثیق نمود؟ در این تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی درصدد بررسی ماهیت قواعد رهن از حیث آمره یا تکمیلی بودن برآمده تا بتوان امکان انعقاد عقد وثیقه‌ای متفاوت از رهن را بررسی نمود و این امر در ادامه، تحلیل قواعد ناظر بر اختراعات را می‌طلبد تا بتوان شیوه انعقاد این قرارداد را نیز به دست آورد.

jurisprudential study of the possibility of pledging an invention

one of the most common methods of financing is borrowing from banks and financial institutions, which the guarantee of loan repayment necessity, requires a security right for the lender in the borrower’s property. due to the strategic importance of intellectual property rights, and especially inventions in obtaining credit, many countries have recognized its capacity as collateral. in this regard, it is necessary to study this approach in iranian law, and this requires exploring the substantive issues of the mortgage contract in jurisprudence, ie the need for tangibility and the ability to possess the mortgaged property. thus: how can an invention be considered &tangible& and &possessable& and its mortgage be considered valid? some authors have tried to place the invention in the category of intangible assets. however, restricting pledging examples in jurisprudence is based on benefits and are prohibited from expanding the scope of these examples. thus the other question is, how can patent rights be secured? in this paper, by descriptive-analytical method, it has been tried to investigate the nature of mortgage rules in terms of jurisprudence as to be mandatory or non mandatory, in order to examine the possibility of concluding a different collateral from the mortgage, and this, in turn, requires an analysis of the rules governing inventions in order to obtain a method for concluding this contract.