نقض توافق انتخاب دادگاه در اختلافات خصوصی بین‌المللی

توافق انتخاب دادگاه یکی از توافق‌های مهمی است که اغلب در قراردادهای تجاری بین‌المللی مشاهده می‌شود. امروزه طبق اصل حاکمیت اراده، توافق مزبور در بسیاری از نظام‌های حقوقی لازم‌الاجرا است. بر مبنای چنین توافقی، علی‌الاصول اختلافات ناشی از قرارداد توسط دادگاه منتخب حل و فصل خواهد شود. با این حال چنین وضعیت مطلوبی همواره مشاهده نمی‌شود زیرا انتخاب دادگاه بر تعیین قانون حاکم اثر می‌گذارد و با تغییر دادگاه این امکان وجود دارد که نتیجه نهایی دعوا تغییر کند. این امر انگیزه‌ای قوی برای خواهان ایجاد می‌کند تا توافق انتخاب دادگاه را نقض کند و دعوا را به جای دادگاه منتخب در دادگاه غیرمنتخب اقامه نماید. از این رو نوشتار حاضر به این مسئله می‌پردازد که دادگاه‌ها چگونه می‌توانند با تکیه بر اصل حاکمیت اراده، مانع نقض توافق انتخاب دادگاه توسط یکی از طرفین شوند؟ مقاله نشان می‌دهد که دادگاه‌ها در برخی نظام‌های حقوقی می‌توانند از ضمانت اجراهای متعددی برای ترغیب طرفین به اجرای این نوع توافق و عدم نقض آن استفاده کنند. این ضمانت اجراها شامل توقیف رسیدگی، قرار منع دعوا، عدم اجرای رای صادره از دادگاه غیرمنتخب و حکم بر جبران خسارت می‌باشد. گرچه حقوق ایران در زمینه توافق انتخاب دادگاه و نقض آن موضع‌گیری ننموده است اما پژوهش حاضر نشان می‌دهد که امکان اعمال برخی ضمانت اجراهای مزبور توسط دادگاه‌های ایران وجود دارد.

breaching the choice of court agreement in private international disputes

one of the most important agreements often found in international commercial contracts is the choice of court agreement. today, this agreement is enforceable in many legal systems based on the principle of party autonomy. according to such an agreement, disputes arising under the contract would be settled by the selected court. however, this ideal situation does not always exist, because, the choice of a forum affects the determination of the applicable law, and by replacing the court, the plaintiff can change the final result of the litigation. this is a strong incentive for a plaintiff to breach the choice of court agreement and bring the dispute in a non chosen court instead of the chosen one. this article examines that, how can the courts in question support the party autonomy principle and prevent the parties from breaching the choice of court agreement. the article demonstrates that the courts in some legal systems can use several remedies to encourage the contractual performance of the agreement. these remedies include suspension of proceedings, anti suit injunction, non enforceability of the judgment issued by a non chosen court, and awarding damages. although the iranian law is completely silent about the enforceability of jurisdiction agreements, the present study shows that the iranian courts can use some of these remedies.