تلاشی در راستای تبیین قاعده ملازمه نفع- مخاطره و جایگاه آن در ضمان قهری شرعی

گاهی اشخاص با انجام یک فعالیت قانونی و متعارف ضمن کسب سود، سبب ایجاد مخاطرات و خساراتی برای دیگران می‌شوند. اسباب بیشتر شناخته‌شده ضمان قهری شرعی مانند اتلاف و تسبیب نمی‌توانند جبران ضرر حاصله از این نوع فعالیت‌ها را پوشش دهند. سیستم ضمان قهری شرعی کثرت گرا است و محدود به قواعد شمارش شده نیست. در چنین مواردی که توازن و ملازمه میان سود و مخاطره بر هم خورده است، تمسک به قاعده نفع مخاطره مستخرج از عبارات «الخراج بالضمان» و «من له الغنم فعلیه الغرم» می‌تواند زمینه مناسبی را جهت جبران این‌گونه از خسارت ها فراهم آورد. در چگونگی ملازمه مستخرج از این دو عبارت، تعارضاتی وجود دارد، اما تبیین دقیق دو عبارت مذکور با ابتناء بر معنای حاصل مصدری برای واژه «ضمان»، می‌تواند جانی دوباره به قاعده نفعمخاطره بخشیده و آن رابه عنوان یک قاعده بنیادین در حیطه ضمان قهری شرعی و در مواجهه با چنین خسارت هایی کارآمد سازد.

An attempt to explain the rule of interest-risk and its place in the civil responsibility of Islam

Sometimes individuals, by doing a legitimate activity, while generating profits, cause others to be harmed. The more wellknown rules of the Sharia’s civil responsibility system, such as ’waste’ and ’causation’, cannot cover the compensation of these types of activitie.s The Shari’a civil liability system is pluralistic and is not limited to the rules counted. In such cases where the balance and the relationship between profit and risk have become contradicted, the benefitrisk rule derived from the terms &gain for risk& and &whoever benefits has to face the risk,& can be a good ground for compensating for such damages. The extract derived from these two terms is in conflict. Nevertheless, the precise explanation of the two terms by considering the &risk& as a ground can revitalize the riskbenefit principle and it serves as a fundamental rule in the field of civil liability and in the face of such damages