مجوز بهره‌برداری از آثار فکری در شبکه‌های اجتماعی؛ با نگاهی به رویکرد آمریکا و ایران

وب 2(نسل دوم اینترنت) محیطی تحت عنوان شبکه‌های اجتماعی مجازی خلق کرد که کاربران در آن علاوه بر تعامل با یکدیگر به تولید آثار فکری می‌پردازند. شرط ورود کاربر به این محیط قبول بی‌چون ‌و چرای موافقت‌نامه از پیش تنظیم شده و یک جانبه‌ای موسوم به «موافقت‌نامه شروط استفاده یا خدمات» است. یکی از اساسی‌ترین مفاد مندرج در این موافقت‌نامه، مجوز بهره‌برداری از این آثار فکری به صورت غیرانحصاری، بدون حق امتیاز و با دامنه شمول بسیار گسترده و مبهم است که تامین کننده شبکه اجتماعی برای هرگونه استفاده تجاری و غیرتجاری از کاربر اخذ می‌کند. مسئله پیش رو در این پژوهش تعیین قلمرو موضوعی این مجوز بهره‌برداری مبهم، بررسی شرط خاتمه آن و نیز اعتبار و قابلیت اجرای آن طبق قوانین کشور امریکا به عنوان پیشرو در زمینه مبادلات الکترونیک و ایجاد شبکه‌های اجتماعی و نیز طبق تدابیر پیش‌بینی شده در قانون تجارت الکترونیک و قوانین مالکیت فکری ایران است. مقاله حاضر با روش تحلیلی – توصیفی و رویکرد کتابخانه‌ای در چهار بخش با ارائه مفهوم شبکه اجتماعی، قالب حقوقی موافقت‌نامه شروط خدمات، بررسی مفاد مجوز بهره‌برداری و قابلیت اعتبار و اجرای موافقت‌نامه در شبکه‌های اجتماعی سرانجام نتیجه‌گیری می‌کند که محدوده موضوع مجوز بهره‌برداری باید به نفع پدیدآورنده (کاربر) تفسیر مضیق شود و شروط مجوز بهره‌برداری از آثار فکری در شبکه‌های اجتماعی از نظر ماهوی و شکلی می‌تواند غیرمنصفانه باشد و این امر می‌تواند به بطلان شرط و حتی کل قرارداد منجر شود.

License of Intellectual Works in the Social Networks: Looking at the Approach of the United States and Iran

Web.2 (The second generation Internet) has created an environment named “the virtual social networks” in which the users interact with each other and produce intellectual works. In order to gain access to the network, users are unconditionally required to accept a unilateral and predrafted agreement named “Terms of Use agreement.” One of the most significant terms in this agreement is the nonexclusive, royaltyfree and worldwide license which the user grants to the Social network provider for any commercial or noncommercial use. The main issue in this research is to determine the subject domain of the abovementioned obscure license, its termination condition and the authenticity and enforceability of its terms based on the USA legislation as a pioneer at Ecommerce and social networks as well as the strategies adopted in Iran’s Ecommerce Act and intellectual Property laws. Finally this article implementing archival method with descriptive analytical approach, concludes that the terms of the agreement must be interpreted narrowly in favor of the creators (users) and may be procedurally and substantively unfair. This can lead to the invalidation of the condition and even the entire contract.