دیپلماسی اقتصادی ایران در بستر قوانین برنامه‌های توسعه: آسیب‌شناسی برنامه‌های چهارم تا ششم

دیپلماسی اقتصادی به اقدامات رسمی دیپلماتیک اطلاق می‌شود که تاییدکنندۀ منافع اقتصادی کشور در سطح بین‌المللی باشند؛ تاکید این اقدامات بر افزایش صادرات، جذب سرمایۀ خارجی و شرکت در سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی است و پیوندی میان قدرت و رفاه ایجاد می‌کنند. کنشگران دولتی و غیردولتی گوناگونی در این حوزه به فعالیت می‌پردازند که قوانین مختلف حیطۀ عمل آنان را مشخص می‌کنند. برنامه‌های توسعه از مهم‌ترینِ این قوانین هستند؛ پرسش محوری این مقاله آن است که قوانین برنامه‌های چهارم، پنجم و ششم توسعه از چه نقاط ضعفی در حوزۀ دیپلماسی اقتصادی رنج می‌برند؟ در پاسخ به این سوال، این فرضیه به سنجش گذاشته می‌شود که مهم‌ترین آسیب‌های ساختاری این برنامه‌ها در ارتباط با دیپلماسی اقتصادی، فقدان تعاریف عملیاتی و دقیق، عدم تعیین وظایفی برای نهادهای اصلی کنشگر در دیپلماسی اقتصادی مانند وزارت امور خارجه، عدم تاکید روشن بر سیاست تنش‌زدایی و تعامل با اقتصاد جهانی و نهادینه‌سازی استلزامات این مسئله و ایجاد نکردن مجموعه‌ای از ترتیبات به‌هم‌پیوسته برای دیپلماسی اقتصادی، دیپلماسی بازرگانی و دیپلماسی شرکتی هستند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که جذب سرمایۀ خارجی در ایران موانع گوناگونی مانند فقدان هماهنگی نهادهای مختلف دولتی و غیردولتی دارد و عدم طرح ضمانت اجراهای کافی و مناسب در متن قوانین توسعه ایرادی عام و مشکل‌ساز بوده است. این پژوهش به روش توصیفیتبیینی انجام شده است و داده‌های مورد نیاز در آن به شیوۀ کتابخانه‌ای و اینترنتی جمع‌آوری شده‌اند. بررسی چرایی قرارگیری دیپلماسی اقتصادی در برنامه‌های توسعه و ارائۀ راهکارهایی جهت بهبود عملکردها در این مورد، دیگر اهداف این پژوهش هستند.

Economic Diplomacy of the Islamic Republic of Iran within the Framework of Development Plans: Recognition of the Shortcomings of 4th to 6th Development Plans

The economic diplomacy refers to the formal diplomatic measures which support the economic interests of states internationally. The emphasis of these measures is on the amplification of exports, absorption of foreign investments, and participation in the international economic organizations. They actually link power and welfare. Diverse governmental and nongovernmental actors work in this field whose scope of action is determined by different laws; the development plans are among the most important ones. The main question of this article is to recognize the shortcomings of 4th, 5th, and 6th of the Development Programme regarding the economic diplomacy. In search for the answers, this hypothesis shall be evaluated that the most significant structural weak points of these plans regarding economic diplomacy are; lack of practicable and precise definitions, lack of specification of the duties of the major acting institutions of economic diplomacy such as the Ministry of Foreign Affairs, lack of  emphasis on the détente policy and interaction with the world economy  lack of   institutionalization of its requirements, and absence of constructing a set of attached arrangements for economic, commercial and corporative diplomacy. This research suggests that  various obstacles for absorption of foreign investment exist in Iran, such as the lack of coordination between different governmental and nongovernmental institutions. Furthermore, the lack of adequate and appropriate performance bonds in the texts of the development plan laws has been a general and problematic issue. The descriptiveanalytical research method is used in this article and its required data and facts are collected from scribal and online references. Other objectives of this research are to explain the reason of the insertion of economic diplomacy in the developmentprogrammes and to present some solutions aimed at improving the operations in these domains.